АЖАЛ

юум. н. 1) туһатай үрэ туйлахын тула хэгдэһэн ябуулга (труд, работа): Ажал гээшэ арга хүсэн хоёроор бүтээгдэдэг ёһотой юм (Х. Намсараев); Ажал аршалха, тэмсэл далижуулха (Оньһ. ү.); хара ажал гарай хүсѳѳр хэгдэдэг хүдэлмэри (чёрная работа): Теэд колхозой хүбүүд хуу эрдэмтэй болохо бэшэ, зарим нэгэниинь колхозойнгоо хара ажал дээрэ үлэхэ юрэндэгтэй бшуу (С. Цырендоржиев); гар ажал гараар бүтээгдэдэг ажал (ручная работа): …гаршье ажал шадаха болоод ябахада хэрэггүй юумэ байхагүй (Х. Намсараев); ажал хэхэ хүдэлхэ, хүдэлмэри хэхэ (работать): Бүхы наһаараа ажал хэжэ ябаһан хүндэ гэнтэ ажалгүй болошоходонь ямар хашартай байгаа гээшэб! (Б. Мунгонов); Ажал хэжэ хүн болодог, арые дабажа хүлэг болодог (Оньһ. ү.); ажал хэхэ дуратай хүдэлхэ дуратай, ажалша (трудолюбивый): Тиимэ ажал хэхэ дуратай хадаа минии бригадада ороод ажаллахадань, эдэнэй хэхэ хүдэлмэри олдохо юм аабза (Х. Намсараев); ажалай бүтээсэ хэһэн хүдэлмэреэ бүтээхэ шадабари, бүтээмжэ (производительность труда): Бага сага шүүмжэлэл гарахадаа яаха юм: энээнһээ хойшо жаяг журам, ажалай бүтээсэ улам бүри дээшэлхэ (Ц.-Ж. Жимбиев); ажал ябуулга ажал, хүдэлмэри (деятельноcть): Тиимэ дээрэһээ ажал ябуулга ухаанай ударидалга хоёрые хамтадхабал, заатагүй илалтада абаашаха хүсэн болохо ушартай (Д. Батожабай); Тиихэдэ Жамгановай ажал ябуулгань зуугаад метр утатай траншей, землянка соо үнгэрнэ (Ж. Тумунов); ажал ябуулагша ниитын ямар нэгэ ажалда бэеэ харуулһан хүн (деятель): РСФСР-эй искусствонуудай габьяата ажал ябуулагшын хүндэтэ нэрэ зэргэдэ хүртэһэн (Х. Намсараев); ажал хүдэлмэри хүндэ туһатай үрэ туйлахын тула хэгдэһэн ябуулга (работа, труд): Айдай Дари хоёрые ендэр дээрэ урижа гаргаад, ажал хүдэлмэри, туйлаһан амжалтанууд тухайгаа хѳѳрэжэ үгэхыень гуйба (С. Доржиев); ажал алга эхир. ажал хүдэлмэри, эрхилхэ хэрэг (работа, деятельность); ажал хэрэг үйлэ, үйлэ ябадал (дело, дела): Үгэ хэлээрээ бэшэ, ажал хэрэг дээрээ бэеэ харуулха ёһотойбди (Ц. Шагжин); ажал хэhэн ама тоhодохо (Оньһ. ү.) хүдэлжэ байһан хүн садхалан байха (≈ кто не работает, тот не ест): Ажал хэhэн ама тоhодохо гэhэн үгэ бии. Теэд хэдышье ябаа hаа, «яhа зуухагүйдѳѳ» хүнүүд урмаа хухараа, баян дэлгэр байдалда ажаhууха найдалайнгаа мухардаhые мэдэрээ хэбэртэй даа… (Д-Д. Дугаров); 2) ажахы, ажа үйлэдбэри (хозяйство); мал ажал мал үсхэбэрилгэ (скотоводство): Энэ үе соо ажалдаа дүршэжэ, мал ажал тухай олон юумэ мэдэхэ, ойлгохо болобо (Ц.-Д. Хамаев); хонин ажал хони үсхэбэрилгэ (овцеводство): Бэшэ ажал хүдэлмэридэ орходоо хонин ажал гээшэтнай хүшэр хүндэ юм (Ц.-Ж. Жимбиев); таряанай ажал таряа ургуулга (полеводство): Үбһэ, таряанай ажал шоморжо, алтан намарай игаабари үдэрнүүд ерэбэ (Ц. Номтоев); газар ажал газар элдүүрилжэ, ургаса таряа ургуулга (земледелие): Тэрэ хүмни газар ажал хэхэ хүдэлмэришэдые суглуулжа ябаһан хүн байжа, намайе хүдэлэ гэжэ баадхаба (Б.-Б. Намсарайн); үмсын ажал ганса бүлѳѳрѳѳ хэгдэдэг ажахы (личное хозяйство): Үмсын ажалтай байхадаа, мори унаагаа һайн байлгадаг, хомууд хударгыень зохидоор тааруулаад, хаража хадагалжа байдаг һэн (Ц. Дон); хамтын ажал хамтаран ажал хэдэг ажахы (колхоз): Тэрэ жэл, мянга юһэн зуун гушан ондо, хаа хаанагүй бүхы орон дотор хамтын ажал тогтожо захалба (Б. Мунгонов); ажал алга эхир. ажахы, айлай гэртэхи бүхы эд зѳѳри, адуу мал (хозяйство).