ЗУУРА

1. наречи 1) харгыда(а), замда(а), харгыгаар, замаар, харгыһаа, замһаа (по дороге, по пути, в дороге, с дороги): Бусаха дүтэлхэдѳѳ, хэдэн һара урид захалжа, зуураа үмдэхэ хубсаһа хунар, эдеэ хоол бэлдээ һэмди (Б.-Б. Намсарайн); – Бишни хасаг хүнэй үнэшэн хүбүүн аад лэ, хасагай албанда мордожо, Шэтэ хото ошохо гэжэ ябатараа, зуураһаа зугадажа, энэ ябана гээшэб (Х. Намсараев); Харин Гончиг-Жамцын Хяагта шэглэн ябатар, зуурань, Сэлэнгын баруун бэеэр, Монголһоо гараһан Буддын шажантан дайралдаа юм (Б. Санжин, Б. Дандарон); 2) тэрэ дороо, хүл мэдүүлэн, һүүл гэрээшэ, һэрд (стремглав, мгновенно): Эзэндээ тухируулһан нохойнуудтал адляар, гурбан харуулшан зуура харайлдажа ошоод, Жалмын хүл гарһаа газаа тээшэнь үрсэгэнэсэ шэрэжэ гаргаба (Д. Батожабай); 2. дах. ү. юумэ хэжэ байһан сагтаа, нэгэ доро, нэгэ сагта, тэрэ үедэ, хоорондо (во время, когда, между тем как, при): Таня хүбүүнэй ажалша шэрүүн гарые гартаа абан, хажуудань һууха зуураа мэнэ ажалаа дүүргэжэ тушааха, баруун тээшээ бусаха тухайгаа хѳѳрэнэ (Д.-Д. Дугаров); Заримандаа айхабтар үнэтэй, алтанһаа үлүү сэнтэй бодолнууд хүрэжэ ерэхынь ерэһэн аад, хоног зуура толгойһоошни ниидэшэхэ юм (Ч. Цыдендамбаев); агшан зуура тэрэ дороо, гэнтэ (вмиг, мгновенно): Гэрэй хушалтаһаа дуһалнууд агшан зуура наранай туяада һолонгото толо шэдээд, сэхэ доошоо хиидэжэ байба (А. Ангархаев); агшан зуурашье нэгэ агшаншье, хэзээшье бэшэ (хоть на миг, ни на миг): Тэрэ баатар хүбүүндэ һамгатайшье һаань дурлажа, агшан зуурашье һаань, нэгэ заашье һаань, сагаа сугтаа үнгэргэхэһѳѳ хэзээшье арсахагүй байһан тухайгаа Алена зүүдэлхэдэл болоно (Б. Шойдоков); саг (гү, али ойро, түр) зуура а) нэгэ жааха, удаан бэшэ, түр (временно, некоторое время): Сошоһон Кончун-Сойбон саг зуура хүдэлхэеэ болишоод һуутараа, нэгэ хүдэлсѳѳрѳѳ урдаа байһан хамаг хэрэгсэлнүүдээ үбэртэлжэрхинэ (Д. Батожабай); Гайхалтайгаар тайгада ушарһан хүбүүн басаган хоёр бэе бэеэ шэнжэлһэндэл, ойро зуура урда урдаһаа дуугай харалсан байбад (Д.-Д. Дугаров); Зон шүлэгэй уянгата долгиндо, сэдьхэл хүдэлгэмэ үгэнүүдтэ буляалгашоод, түр зуура альгаяашье ташахаяа мартажархёод, абяа шэмээгүй һуубад (С. Цырендоржиев); б) халта (мельком): Урдань үзэгдѳѳгүй, нэгэл тиимэ ташха ондоо, одоол жаргалтай һайхан орон дэлхэйдэ түбхинэһэн мэтэ тэрээндэ саг зуура һанагдаха юм (М. Осодоев); Хаб харанууд сэсэгүүдэй хара набшаһад ганхан найгалдажа байһаар түр зуура һанагдаба (Ч. Цыдендамбаев); нюдэ сабшаха (гү, али эмнихэ) зуура тэрэ дороо, гэнтэ (мгновенно, в мгновение ока): Һама сахюусан гээшэ нюдэ сабшаха зуура юртэмсые гурба тойродог, иимэ эдитэй шэдитэй бурхан юм гэжэл бидэнэр үхибүүдтэ ойлгуулдаг һэн (Ц. Шагжин); Дасан соо байһан хүнүүд нюдэ эмнихэ зуура зүг бүреэ гүйлдэжэ арилшабад (Д. Батожабай); гэхэ (гү, али тиихэ) зуура тэрэ үедэ, тиихэ хирэдэ (между тем, тем временем): Гэхэ зуура адуушанай сухалынь бүри орьёлжо, сомоодо туласа хатаргажа ошоод, нэгэ хэдыень шабхуурдаадхиба (М. Осодоев); Тиихэ зуура хүл дорохи газар үшѳѳл хэлбэлзэн хүдэлһэн зандаа, далай дээрэ шэнэ шэнэ долгинуудые бодхоожо, эрье тээшэ эбхэрүүлэн, туужал туужал байна (Б. Мунгонов); энэ (гү, али тэрэ) зуура энэ гэһээр, тэрэ дары (тотчас же, сейчас же, сию минуту): Энэ зуура Тогоошо тэрэнэй шарайда ямаршьеб хубилалта болоһые обёорбо (Д.-Д. Дугаров); Нэгэ хүнэй сэдьхэлэй хубилалта нүгѳѳдынхидѳѳ тэрэ зуура шэлжэн орошодог гээшэ гү? (А. Ангархаев); ябууд зуура тэрэ дороо, гэнтэ (мигом, мгновенно, сразу): Юунтэйшье жэшэхээр бэшэ, дабтамаар бэшэ, ябууд зуура бэелдэг энэ үзэгдэлые уран һайханай талаар шэнжэлжэ, ерээдүйдэ үндэһэн театрай зохёолнуудта таатай ушарта хэрэглэжэ болохоор (Т. Самбялова); хурамхан зуура энэ гэһээр, тэрэ дороо, гэнтэ, агшан (мигом, мгновенно, на миг, на мгновение): Уруугаа хаража, хоёр далые ээлжэлжэ, хурамхан зуура хэбтэ (Э.-Х. Галшиев); гар зуура ябууд дундаа, дамдаа, халта (мимоходом, мельком); мэтэр зуура тэрэ дары (тут же, тотчас же); ѳѳһэд зуура ѳѳһэд хоорондоо, ѳѳһэд соогоо (между собой): Гэнтэ мүнѳѳхи хоёр шарахан хараасгайнь ѳѳһэд зуураа хэдэн удаа шаханалдан дуугаралсаад, һэрд гэлдэжэ газаашаа гарашанад (Х. Намсараев).