ЗОРИГ

юум. н. 1) юумэнһээ айхагүй шанар, зүрхэтэй байлга (смелость, храбрость, отвага): Юумын урда наһаараа сухаряагүй эрэлхэг зоригһоо гадна үнэн сэхэ ябахые оролдодог эсэгынгээ шарайе Аламжа дахин хараһан шэнги болоно (Д. Батожабай); шэн зориг, зориг габьяа эрэлхэг ябадал, урма зориг (отвага, мужество): Эсэгэ ороноо хамгаалгын дайнда нютагай олонхи бүһэтэйшүүл мордожо, эрэлхэг шэн зориг гаргаа бшуу (Ц. Сампилова); Тэрэ дайнда Сэлэнгын полкдо алба хэжэ ябаһан эдир наһатай Лубсан ѳѳрынгѳѳ зориг габьяа харуулһанайнгаа түлѳѳ хоёрдугаар Александр хаанһаа «Георгиевско хэрээһэ» медаль хоёрые абаһан байгаа (Д. Батожабай); эгэршэгүй (баатар) зориг үнэн шударгы, зүрхэтэй байлга (беззаветная отвага): Эрэлхэг габьяа, эгэршэгүй зориг, эршэ долги харуулһанайнь түлѳѳ госпитальһоо гарамсаарнь, хорёод хоногоор тэрэниие гэртэнь табиһан байгаа (Ц.-Д. Хамаев); Бидэнэр эдэ нүхэдэйнгѳѳ эгэршэгүй баатар зоригыень эгүүридын дурасхаал болгожо, ѳѳһэдынгѳѳ зүрхэндэ хадагалан, хатуужаха ёһотойбди (Х. Намсараев); зориг ехэтэ зоригтой хүн (смельчак): Зориг ехэтэ зэмсэг ехэтые диилэхэ (Оньһ. ү.); зориг ехэтэй зүрхэтэй, тунхарихагүй, эрэлхэг (смелый, отважный): Намда зориг ехэтэй хүнүүд хэрэгтэй гэжэ эртэнһээ соносхохо ёһотойб! (Д. Батожабай); зориг багатай аймхай, хитүү, зүрхэгүй, шиидэжэ ядадаг (трусливый, малодушный): Зориг багатай шандаган / Һүрѳѳтэ тулалдаанһаа айһандаа, / Зүрхэеэ үбдэжэ зобобо (Ш.-Н. Цыденжапов); зориг ядаха айшаха, зүрхэ алдаха, зүрхэсэхэ (малодушничать); 2) хүсэлээ бэелүүлхэ, табиһан зорилгодоо хүрэхэ шадабари, сэдьхэлэй хүсэн (сила духа): Олоной оролдолго, зоной зоригой һайгаар ургашоод, үдхэн ногооноор хиидээшэ Аюуханай сабшалан дээгүүр гэрэлтэ сагаан шүүдэр мэлмэрнэ (Ч. Цыдендамбаев); хатуу (гү, али нугаршагүй, эрид, хурса) зориг сухаришагүй, эрид шанга сэдьхэлэй хүсэн, эрмэлзэл (твёрдая воля, решимость): – Ехэл хатуу зориг гаргаха болоод байнабди, хүбүүд, – гэжэ Намсарай үбгэжѳѳл түрүүлэн дуугарба (С. Доржиев); Гэбэшье мойһон хара нюдэдынь нугаршагүй зоригой, юуншье болоо һаа болуужан, үхэтэрѳѳ тэмсэжэ һалаха байна гэһэн хүсэл эрмэлзэлэй ошоор сахилна (Б. Санжин, Б. Дандарон); Ажалай үзүүр хурса зэмсэг, эрдэмэй үзүүр хурса зориг (Оньһ. ү.); зориг зүрхэн һүр һүлдэ, хүсэ шадал (сила духа): Минии зориг зүрхэн һуларжа байна бэшэ, харин нүхэдтэеэ хамта улам хатуужажа байдаг (Х. Намсараев); зориг шангатай зорилго дүүргэхые эрмэлзэһэн, зорилго хүсэһэн, шармайһан (целеустремлённый, решительный): Матрёна Ивановна Фёдор хоёр Гаврюшын һайхан зантай, үнэн сэхэ һанаатай, ажал хэхэдээ сүлхэ, ном һурахадаа хурса, зориг шангатай, сухаришагүй уужам бодолтой байһандань ехэл урмашадаг байгаа (Х. Намсараев); зориг ехэтэйгээр шууд зоримгойгоор (решительно): Тэрэмнай эмээлдээ лаб гэгшээр һуунхай, урдаһаань үлеэһэн жабарһаа нюураа бухангүй, үбсүү сээжээ хүрхылгэн табижа, зориг ехэтэйгээр табилуулна (С. Доржиев); зориг орохо зүрхэтэй болохо, зүрхэлхэ (собираться с духом): Жаргал саашань бүри зориг орожо, Светын амтатай зѳѳлэхэн, бамбагархан уралые шангаар таалажархиба (Б. Мунгонов); зориг түрэхэ урма орохо, урмашаха (ободряться); зориг дүүрэн урматай, урмашанги (воодушевлённый): Урданайхидаа орходоо ондоо, хүсэтэй, шэнээр түрэһэн шэнги мэдэрэлдэ абтаад, зориг дүүрэн байнаб (Д. Эрдынеев); зориг мохохо (гү, али хухарха) юумэ хэхэ хүсэлгүй байха, дураа хүрэхэгүй, сүхэрхэ (падать духом, ≈ опустить руки): Хүшэр сагай ерээд байхада, Жалмын гал харахан нюдэнһѳѳ хүсэтэй юумэн байбагүй, зориг мохошоод байһан Аламжын зүрхэндэ шэнэ хүсэн бии боложо эхилнэ (Д. Батожабай); Цэрэниие хазаарлаха гэжэ дэмы һанаа, тэрэмнай яабашье зоригоо хухархагүй хүн лэ (Д.-Д. Дугаров); зориг яданги (гү, али һулатай) бэеэ шангаар барижа шадахагүй, һула зантай (безвольный): Һаянай, хэдэн жэлэй саанаһаа, һүлэмхи хүхэ нюдэтэй, зориг яданги энэ залууе дахуулдаг болонхой (С. Доржиев); Зарим ахир сурхи бэетэй, зориг һулатай хүнүүд, тэсэжэ шадахагүй, наһа дүүрэдэг бэлэй (Х. Намсараев); зориг түрүүлхэ урмашуулха, зоригжуулха (поднимать дух); зориг дуталдаха (гү, али хүрэхэгүй) зүрхэсэхэ, айдаһаа хүрэхэ, хитэхэ, шиидхэхэ шадалгүй байха (не хватать решимости, духа): Бэлэхэнээр баяжаха, сэнгүүгээр ажаһууха гэһэн халтирхай харгыһаа гараха зоригынь дуталдаа (С. Цырендоржиев); Ганса нэгэн залхуу нобшонууд байһаншье һаа, олонхи габшагай ударнигуудай иимэ ехэ эдэбхи буруушаан, ама гараха зориг хүрэбэгүй (Ц. Дон); ○ зоригоо зангидаха эрмэлзэлээ бэелүүлхэ хүсэлѳѳ эршэлхэ (≈ собирать волю в кулак): Бүхы хүсэ шадалаа, хамаг зоригоо зангидан, һайхан байдалһаа ба баяр жаргалһаа арсан, тэрэнэй урдаһаа тэмсээ бэлэй (Д. Эрдынеев); 3) хүсэл, эрмэлзэлгэ, оролдолго, һанаан (стремление, намерение, желание): Дахяад юумэ һураха зоригынь һалаа юм гү, Диденко дуугай болобо (Б. Шойдоков); зориг хүсэл оролдолго, эрмэлзэлгэ (стремление): Эгээл эндэ бидэнэр ѳѳһэдынгѳѳ жаяг заршам, ѳѳһэдынгѳѳ эблэрэл, ѳѳһэдынгѳѳ зориг хүсэл гээшые арад зондо харуулха ёһотойбди (Ц. Шагжин); ○ дуран, зүрхэн, урма, хүсэ, хүсэл, эрмэлзэл гэжэ үгэнүүдтэй парн. хэрэгл.