ЗѲѲРИ

ѲѲРИ юум. н. эд хогшол, эдлэл, баялиг, эзэмдэһэн эдлэл (имущество, средство, достояние, собственность): Зѳѳри хадаа хүнэй сэдыхэлые ямараар эдидэг хорхой гээшэб гэжэ Сэдэн Бабуевич үдэрѳѳ хүлеэгээд хэбтэһэн үбгэниие харахадаа, ойлгожо байгаа һэн (Д. Эрдынеев); зѳѳри хогшол (гү, али зѳѳшэ, шадал) а) эдлэл, хүрэнгэ, баялиг (имущество, собственность, достояние): Тиигэжэ аян замда хэрэгтэй болохо хубсаһа хунар, зэр зэбсэг, хүнэһэ хоол бэлэдхээд, мал адууһаяа, зѳѳри хогшолоо орхижо, нэгэ үглѳѳгүүр зугадан гараа һэмди (Б. Санжин, Б. Дандарон); Тэдэнэйнгээ зѳѳри зѳѳшѳѳр дүүрэхэ бүри үхибүүдэйнгээ ехэ болоходо баярладагтал адляар баярладаг, сэдьхэлээ ханадаг байгаа (Б. Санжин, Б. Дандарон); б) гэрэй бараан (пожитки, скарб): Энэ гэрэй эзэн һаяхан зѳѳжэ ерэһэн янзатай, зѳѳри зѳѳшэнь монсогойлогдонхой, орёолтотой, уяатай (Ц.-Ж. Жимбиев); зѳѳри хара хубсаһа хунар, хүнэй эзэлһэн юумэн (вещи, имущество); хүдэлдэггүй зѳѳри хогшол газар, гэр барилганууд г.м. юумэн (недвижимое имущество); хүдэлдэг зѳѳри хогшол нэгэ тээһээ ондоо тээшэнь хүдэлгэжэ, шэлжүүлхэ болохо зѳѳри (движимое имущество); зѳѳриин эрхэ зѳѳриин эзэнэй мэдэлдэнь байһан эд зѳѳриие ѳѳрынь үзэмжѳѳр эзэмшэхэ, ашаглан хэрэглэхэ эрхэ (право собственности): зѳѳриин эрхэ дамжуулха журам; гүрэнэй зѳѳреэр ѳѳрынгѳѳ мүнгэ гаргангүй, һангай мүнгѳѳр (за государственный счёт); мүнгэн зѳѳри юумые худалдажа абахада гү, али худалдахада, үнэ сэнгэй хэмжүүр болохо түмэрѳѳр гү, али саарһаар хэгдэһэн тэмдэгээр сэгнүүлһэн баялиг (денежные средства): Зарим тушаалтадай гүрэнэй мүнгэ зѳѳри эдеэд гү, али эдилгэ абаад, ондоошье зальхай ябадал хээд байхадань, ажалһаань гаргадаг байгаа (Ц. Шагжин); мал зѳѳри малаар хэмнэгдэһэн баялиг (имущество в виде скота): Тэрэ Насаг гэгшыншни хүнһѳѳ үлүү юумэнь гэхэдэ, мал зѳѳри ехэтэй, олон һамгатай хүн байгаа (Ц. Шагжин); зѳѳридѳѳ холшор хүн, зѳѳреэ үреэшэн юумэеэ гамнахагүй хүн, мүнгэндѳѳ һабагүй хүн (мот); зѳѳридэ хомхой (гү, али шуналтай) эдлэл суглуулха дуратай (своекорыстный): Балай холо бодолгүй, тохир хурган аман тээшээ гэдэгтэл, зѳѳридэ шуналтай хүн хаш даа (Б. Санжин, Б. Дандарон); зѳѳри суглуулха баялиг үрэжүүлхэ (увеличивать состояние): Жалуур зѳѳри суглуулхадаа ехэ бэрхэ хүн байһан дээрэһээ гэр соонь бараг баян айлай гэртэ байдаг эдлэл сүмѳѳрѳѳ байна (Ц. Шагжин); ◊ зѳѳри эдихэ үрилтэ хэхэ, хүнэй эдлэл эзэмдэхэ (совершать растрату): Дахяад аhаашье hаа, түхэреэн түмэрыень яажашье абажа шадахагүй байhанаа ойлгоhон Базардаан хоёр колхозой зѳѳри эдижэ шадал ороош гэжэ харааhаар гараад, гэртэнь хүрэжэ, барометрыень абаад арилшаhан гэхэ (Ш.-С. Бадлуев); зѳѳриин эльбэдэ (гү, али обто) абтаха шунахайрха, хомхойрхо (быть алчным, корыстным): Теэд зѳѳриин эльбэдэ абташаһан Бизьяада Ёндонойнь ябадал мүн лэ таарамжагүйгѳѳр, ажалайнгаа сагые хии тала руу хаяһантай адляар һанагдадаг (С. Цырендоржиев); Зүгѳѳр үмсын ажалда зониие зоргоорнь табяа һаамнай, тэдэ зѳѳриин обто абтажа, үмсынгѳѳ ажал хамтынхиһаа үлүү сэгнэдэг болохогүй гү? (Д. Эрдынеев); зѳѳри – шүүдэр, бэе – hүүдэр (Оньһ. ү.) энэ дэлхэй дээрэ юуншье мүнхэ бэшэ (всё проходит, ≈ ничто не вечно под луной): «Зѳѳри – шүүдэр, бэе – hүүдэр» … Арадайнгаа хэлсэдэг оньhон үгын удхые тайлбарилаадшье яалай даа. Наранай халта шарабал, шүүдэр hаладаг hэмнай, нэгэ багахан тодхорой тохёолдобол, бэе hаладаг hэмнай (Д. Бальжинимаев); ○ хогшол, эд гэжэ үгэнүүдтэй парн. хэрэгл.