ЗАН(Г)
(Г) юум. н. 1) абари, ябадал, ааша, заншал (нрав, характер, поведение): Бадан дүүгэйнгээ зан мэдэхэ хадаа балай албадан баалангүй, хайшаашье һаань, эндэһээ арилхыень ойлгуула гэжэ Шододо даалгаһан юм (Б. Санжин, Б. Дандарон); Зан зандаа зохид, заха дэгэлдээ зохид (Оньһ. ү.); зан абари (гү, али маяг) ая ябадал, абари, ухаан сэдьхэл (характер, нрав, поведение, психика): Гэрэлмаагай зан абаринь ходо хубилжа байдаг: нэгэ үе танигдашагүй хүхюун болодог, үгыш һаа ойлгогдошогүй уйдхартай, хайратай болошоод ябадаг (Ц.-Д. Хамаев); Минии Сэжэдмаада адли, үгэ дуугүйхэн, даруухан, зан маягааршье адли һамга олоһон хүбүүн (С. Цырендоржиев); зан абаряа абалсаха бэе бэеынгээ абарида эжэлшэхэ, дадаха (привыкать к характеру друг друга); зангаа мэдэхэ а) ѳѳрынхеэрээ аашалха, ѳѳрынгѳѳ һаналаар ябаха (поступать по-своему); б) юуншье болоо хада бэеэ абаад байха (≈ моя хата с краю): Абида ганса басагаяа зангаа мэдэг гээгүй. Саашаа юунэй болохые баглаха гэһэн байба (Ч. Цыдендамбаев); зангаа доро бариха аашаяа ехээр харуулхагүй (умерять свой нрав); олон зан гаргаха тогтууригүй байдал, холборхой зан гаргаха (проявлять непостоянство своего характера); зан муутай муу һанаатай (вредный): Теэд жень-шэнь гээшэшни зан муутай дангинадал шуу (Ц. Цырендоржиев); эрид хатуу зан эрэлхэг зориг (решительность, прямота): Манай арад түмэнэй уламжалан ерэһэн зан заншалда гэр ороно, абдар, һаба, малай тоног хэрэгсэлые хүндэлэн үргэжэ ерэһэн һайхан ёһо байдаг (Ч. Цыдендамбаев); нарин нягта зан нарин нимбай абари (щепетильность): Тиигэбэшье газаа гарахыень хоридог доктор үбгэнэй дан хэтэрхэй нарин нягта зан Гомбын һанаанда арай тиимэшэг шэнгеэр үзэгдэдэг байба (Ц. Дон); һабяаһагүй зан һэбхи, хүнгэмсэг ааша (легкомысленность): Анханһаа нозог аалин, тиигэхэ мүртѳѳ эшэмхэй хитүү хүнэй гэнтэ һабяаһагүй зан гаргахада, түрүүшээр сошордон гайхалдаашадшье байгаа бэлэй (М. Осодоев); аляа зан тоомгүй ааша, тоомоо таһарха дуран (игривость): Мүн миниишье аляа зан хүдэлдэжэ, тугаарайм томоотой хүнэй маяг орхигдошобо (Ц.-Д. Хамаев); голодог зан жэрхэдэһэ хүрэлгэ (брезгливость); 2) дадабари, заншал (привычка, замашка): Эдилгэ абаха, эдилгэ үгэхэ зан, танай шуһан соо тон бүхѳѳр лэ оронхой юм байна (Ц. Шагжин); зан дадал (гү, али заншал) дадабари (привычка); 3) гурим, ёһон, заншал, үе залгамжалһан, уламжалһан заншал (обычай, традиция): Манай арад түмэнэй уламжалан ерэһэн зан заншалда гэр, орон, абдар, һаба, малай тоног хэрэгсэлые хүндэлэн үргэжэ ерэһэн һайхан ёһо байдаг (Ж. Доржиева); ○ абари, аяг гэжэ үгэнүүдтэй парн. хэрэгл.