ЗАЛГИХА

үйлэ ү. 1) юумэ балгаха, эдихэ, аманһаа хоолой руугаа эдеэ, унда оруулха (глотать): Тарган хониной мяха томо томоор отолон, аман соогоо хоёр-гурба хүлхѳѳд, гүлд байса залгина (Б. Санжин, Б. Дандарон); орооһо түүжэ залгиха шубуунай хушуугаараа орооһо тоншохо (клевать зерно); архи залгиха архи ехээр ууха, архи шоройлхо (пить много водки, выпивать): Архи залгижа, һогтуу галзуугаар бѳѳлэхэшье шалтагаан һаядаа гараагүй бшуу (М. Осодоев); утаа залгиха утаагаар амилха (глотать дым): Гэнтэ хүнэй шашхаха абяан гаража, лётчигуудай гэр худар утаа залгиһаар гүйлдэжэ ороходонь, бомбоубежищидэ ошожо үрдеэгүй бара барбагар һахалтай үбгэн үүдэн хоорондоо тарайжа хэбтэбэ (Ж. Тумунов); тархяа залгиг! юуншье болог! арилан ошог! (к чёрту!): – Тархяа залгиг, дахин үзэгдэхэеэ болиһон байха, – гэжэ Охин ханалтайгаар харюусаба (Б. Санжин, Б. Дандарон); хэлээ залгиха үлүү юумэ дуугарангүй, нюусые сахиха (≈ держать язык за зубами): – Дуугай! Хэлээ таһа залги. Тэрэ эсэгэеэ аламарые наашань үтэр абажа ерэгты (Ц. Дон); бүлхи (гү, али яһа) залгиһан мэтэ абяагүй, юушье дуугарангүй (≈ будто в рот воды набрал): Тэндэ сугларһан һамга бэреэд, хүгшэд бүлхи залгиһан мэтэ бүтүүршэнхэй, хүндѳѳр һанаа алдажа, нюдѳѳ аршана (М. Осодоев); Хурдан сагаанай хухархай хүл һая хараһан Аламжа, яһа залгиһан юумэдэл, нэгэшье үгэ хэлэбэгүй (Д. Батожабай); һалхи (налхи) залгиха забхайрха, һамуу һалгайгаар ябаха (становиться распущенным): Һалхи налхи залгиһан ямар яяр үрэ түрѳѳ гээшэб! (Х. Намсараев); хүнэй хара хүлһэ залгиха хүнүүдые зараха, хүнэй хүсэ мүлжэхэ (эксплуатировать чужой труд): Тэдэнэр хүнэй хара хүлһэ, улаан шуһа эдижэ залгижа шададаг эрдэмтэй үгытэй ангиин дайсад ха юм (Х. Намсараев); ○ ууха гэжэ үгэтэй парн. хэрэгл.; 2) шэлж. шэнгээхэ, үгы болгохо (поглощать): Доржо тэрэ бэшэг абажа, ехэ яаралтайгаар, ангаһан хүнэй бороогой дуһал бүхэниие залгиһандал, бэшэгэй үзэг бүхэниие залгина (Ч. Цыдендамбаев).