ЗААХА I

үйлэ ү. 1) ямар нэгэн юумээр гү, али зангалгаар гү ямар нэгэн юумэн тээшэ харуулжа хүнэй анхарал хандуулха, юумэ харуулха (указывать, показывать): Ташуураараа тээлниг уруунь заана (Х. Намсараев); Теэд комиссарай хүүр энэ гэжэ заахаар юумэ үгы гэлсэдэг (Б. Мунгонов); хургаар зааха хургаар харуулха (указывать пальцем): Мэнэ мэнэ нам руу хургаараа заахань гэжэ һанаад, Шойнзон уруугаа харашаба (З. Гомбожабай); зааха зангаха ямар нэгэн юумэн тээшэ харуулжа анхарал хандуулха, харуулха (указывать): Харин лэ хайрата Дугар нүхэрынь эндэ ерэхэ илангаяа дуратай байжа, хабар дулаан боложо эхилхэһээ хойшо Сандаха руу заагаад зангаад, гүнгэнѳѳд гэнгинээд һалахаяа болишоо һэн (Б. Мунгонов); зааха (гү, али зааһан) тэмдэг юумэ харуулдаг, мэдүүлдэг тэмдэг, харгы заагша (указатель); 2) заабарилха, һургаха, һургамжалха (указывать на что-л., учить, поучать): Яаһан жэгтэй түргѳѳр хүдэлнэб. Эдэ залуушуулда зааха хүн бии болобо даа (Ц.-Ж. Жимбиев); зааха загнаха хараажа байгаад занаха (грозить, бранить): Хажуудань заажа загнажа ябагша хамнай (Х. Намсараев); алдуу дутуу зааха дутагдалнуудые ойлгуулха (указывать на ошибки); ухаа зааха заабарилха, һургаал хэлэхэ (поучать, читать нравоучения): – Юрэдѳѳ, парторг һамгатай байха гээшэ муу юм байна. Ходол хүндэ ухаа зааха (Ц.-Ж. Жимбиев); 3) һургаха, багшалха (преподавать, обучать, учить): Тэрэ багаар хүдэлһэн бүхы сагайнгаа хахадынь шахуу гэхэ гү, али хорёод жэлыень һурагшадта түрэлхи хэлэеэ зааха хэрэгтэ зорюулаа (А. Жамбалон); ном зааха багшалха, һургаха (учить, преподавать): Һургуулида ябаха аргагүй зарим үхибүүдтэ гэртэнь ном зааха ушар гарадаг (М. Осодоев); 5) бэлэг бэлэглэхэ, нэрлэхэ (дарить); мал зааха ямар нэгэн баярай болоходо, иимэ-тиимэ мал бэлэглэбэб гэжэ хэлээд, тэрэ малаа хожом барюулдаг байгаа (дарить скот); 6) баруун бур. гомдол бариха, муурхаха, хоблохо; зарга бариха, сүүдтэ үгэхэ (жаловаться, доносить; подавать в суд); багшада зааха багшада гомдол бариха (жаловаться, ябедничать учителю); ○ хэлэхэ гэжэ үгэтэй парн. хэрэгл.