ЗҮН(Г)

(Г) юум. н. 1) урид мэдэлгэ, зүгнэлгэ, мэдэрэл (предчувствие, чутьё, инстинкт): – Зүн гээшэдэ та этигэдэг гүт? – гэжэ Бадимбаев асууба. – Этигэдэггүйл гээшэ аа гүт. Зүн гээшэтнай ехэл зүйтэй юм шуу даа (Б. Мунгонов); хүндэ зүн мууе зүгнэлгэ (тяжёлое предчувствие): Юундэб даа Шобоодойн үргэһэн хүрэнэгүй, ямар бэ даа нэгэ таагдашагүй хүндэ зүн зүрхыень шэмшэрүүлэн, амар заяа үзүүлнэгүй (С. Цырендоржиев); Зосоомни яатараа доһолшоо һэм, хүндэ зүн гэжэ байдаг юм гэлсэгшэ (Х. Намсараев); зүн бэлиг а) зүгнэлгэ, болоодүй юумэ урид мэдэрхэ шадабари (предчувствие): Энэтнай ушартай байжа болохо: та энээнэй урда мүнѳѳ хэлэгшэ тарган байтаһанайнгаа гарзалхые ѳѳрынгѳѳ зүн бэлигээр тухайлһан байна ха юмта (Х. Намсараев); б) урид мэдэлгэ (ясновидение): Түрэлхиин сэсэн мэргэн ухаан, холын сагуудые соо харадаг зүн бэлигэйнгээ ба 20 гаран жэлдэ буддын шажанай ном судар шудалһанай ашаар бүгэдэ Буряадтаа ёгоозори, лүндэншэ, Ямандагын хубилгаан Молон-багша гэгдэн алдаршаа (Ц.-Х. Дарибазарова); зүн татаха, зүн зүүдэн соо хараха эльгээрээ мэдэхэ, урид мэдэхэ, тухайлха (предчувствовать, предвидеть): Энхэрэгшэ инаг Глаша абгайгаа харахадаа, доторнь нара ногоо татаhан юумэдэл, ямар тиимэ нэгэн баярай зүн татаха мэтэ болодог байгаа hэн (Ж. Балданжабон); Иимэшүү үерые зүн зүүдэн соогоо зохидхоноор хараһан байгааб (С. Ангабаев); зүн дагаан (гү, али дэгээн) миин байтараа, ѳѳрѳѳ, юрэ, миил (непроизвольно, само по себе, самотёком): Тэдээн дээрэ үшѳѳ арба-хорин хүн зүн дагаан нэмэжэ магадгүй гэлсээд, адагынь зургаан хайрсаг архи абаха, зургаан эрье хони мяхалха гэжэ шиидэбэ (Б. Мунгонов); Манайшье орондо иимэ юумэн болохо, зүгѳѳр энэ үйлэ хэрэг яабашье түргэдхэжэ болохогүй, энэ хэрэг зүн дэгээн ѳѳрѳѳ бэелхэ ёһотой гэнэ (Л. Шагдаров); хүнэй зүнгѳѳр хүн а) үгѳѳр, үгэ дууласатай хүн (послушный человек); б) гар үзүүрэй хүн, зараса болошоһон хүн (пешка); зүн соо байха байһан соонь, һанаһан соонь, үгѳѳр байха (быть покладистым, послушным): Ухаатай, налгай Залма хүгшэнэй зүн соо байжа, ямбалдаг, харууһалдаг һэн (Б. Санжин, Б. Дандарон); ◊ зүнгѳѳ тѳѳрихэ мэгдэхэ, бахардаха, тээлмэрдэхэ (растеряться): Мэнэ hаяхана, нэгэ хэдыхэн минутын урдахана бѳѳгэй зэрлиг аашада hүгэдэжэ байhан үбгэд хүгшэд юугээшье ойлгохоо болижо, зүнгѳѳ тѳѳришоод үймэлдэжэ байба (Б. Ябжанов); зүнгѳѳ алдаха ага ехээр тоомоо таһарха, оромоо алдаха (расшалиться, вести себя не как положено); зүндѳѳшье зүүдэндээшье харахагүй нэгэшье харахагүй (вообще не видеть, ни разу не видеть); 2) ямар нэгэ юумэнэй болохые уридшалһан тэмдэг (предзнаменование); һайн зүн һайн юумэнэй болохын тэмдэг (доброе предзнаменование); муу зүн ёро, муу юумэнэй болохые уридшалһан мэдүүлэлгэ (плохое предзнаменование); ○ зүүдэн гэжэ үгэтэй парн. хэрэгл.