ЗҮГ

юум. н. оршолонгой ямар нэгэн шэг, юумэнэй нэгэ тала, бэе (сторона, направление): Хоменко нюдэеэ ондоо зүг руу халтируулан, гансатал һѳѳлдэнги болошоһон хоолойгоор үгэеэ үргэлжэлүүлбэ (С. Цырендоржиев); арбан зүг Түб Азида тогтоһон заншалаар тэдэнь арба гэжэ тоологдодог: хойто, зүүн, урда, баруун дүрбэн зүг ба тэдэнэй забһарай дүрбэн зүг (зүүн-хойто, зүүн-урда, баруун-урда, баруун-хойто), тиигээд шанха дээшээ, сэхэ доошоо хоёр зүг (десять сторон); дүрбэн зүг, найман хизаар (гү, али зубхис) хаа хаанагүй, бүхы тала руу (во все стороны): Дүрбэн зүг, найман хизаар шэглэжэ, хэды зуу модо ябаашье һаа, эдэ хоёрһоо ондоо нэгэшье амиды амитан үгы шэнгеэр һанагдана (Ч. Цыдендамбаев); зүг зүг бүхэндэ, зүг зүг тээшээ шэг бүхэндэ (по всем направлениям): Орон дэлхэйн үбгэд, ноёд, тэнгэри бурхад гэжэ аман соогоо үгэлэн байжа, зүг зүг бүхэндэ сайнгаа дээжэ сасана (Х. Намсараев); баруун зүг бариха а) баруун талаарнь ябаха (придерживаться правой стороны): Үйлсын баруун зүгынь барижа ябаарай; б) нара шэнгэхэ, үрнэ шэг руу зорижо ябаха (держать направление на запад): Улаан-Үдэһээ Эрхүү хото ошобол баруун зүг бариха хэрэгтэй; зүг шэг шэглэл, тала (направление, пространство): Бүхэли һара соо хуурайгаар хуйлан үлеэһэн һалхин гэнтэ зүг шэгээ һэлгээд, бѳѳн хара үүлэнүүдые зүүн тээһээ туужа асарба (В. Гармаев); зүг шэгээ алдаха а) дүрбэн зүгэй хаанань ябаһанаа мэдэхэгүй, тѳѳрихэ (терять ориентир по сторонам света): Хүжэ аад, шэгүү үдхэн ой соо зүг шэгээ алдахань тон бэлэн юм гэжэ ангуушадай хѳѳрэлдэдэгые нэгэнтэ бэшэ дуулаһанаа һанаандаа оруулба (Б. Мунгонов); б) шэлж. тодорхой зорилго, түсэб, һаналгүй (≈ без руля и без ветрил); зүг шэг ололго ѳѳрынгѳѳ байһан газар тодорхойлхо шадабари (ориентация); ѳѳрынгѳѳ зүгһѳѳ ѳѳрын талаһаа (от своего лица, от себя лично): Энэ хүсэлэйтнай түлѳѳ нагасынгаа, мүн ѳѳрынгѳѳ зүгһѳѳ баясхалан хүргэнэб (Ч. Цыдендамбаев); һайн зүгѳѳ тогтоохо будд. сагаалганай шэнын 1-эй үглѳѳгүүр газаа гаража, монгол литэдэ заагдаһан зүгһѳѳ гэртээ эрьежэ ерэхэ заншал (установить свою хорошую сторону света): Иихэдээ ороһон жэлэйнгээ һайн зүгые тогтообо гээшэт (Б. Сэрсэгма); ◊ зүгѳѳ таһарха бэеэ барижа шадахагүй (терять контроль надо собой): зүгѳѳ таһараан хүн.