ЗҮҺЭ(Н)

(Н), жүһэ(н) юум. н. 1) амитадай арһанай үнгэ (масть животных): Үдэхэ малай зүһэн нэгэ гэдэг ёһоор, бэе бэеһээ илгархаар бэшэ адлиханууд, бултааран монсогор сагаанууд энэ шэнэ үүлтэртэ хонид гансал хаалтада байха дурагүй (Ц.-Ж. Жимбиев); зүһэн бүриин (гү, али бүхэнэй) элдэб, олон янзын, янза бүриин (различный, разный, всякий): Айлшад яла сала зал соо орожо, зүһэн бүриин эдеэ хоол табяатай хүндэлэлэй столдо һуубад (Ч. Цыдендамбаев); зүһэ буруу шал ондоо, тад ондоо (совершенно другой, совсем противоположный, вовсе иной): Зүһэ буруу хүнүүдһээ эреэгшэн үргэжэ, хорёогой саада буланда ороод, тэдэнэй урдаһаа хүлзэн зогсобо (М. Осодоев); зүhэ буруугаар жэгтэйгээр, юрэ бусаар, тад ондоогоор (необычно): Шэлын оройһоо Шулуун хада элеэр харлан, һѳѳл зүһэ буруугаар, амаргал хүзүү руу хүйтэ даалган харагдана (С. Цырендоржиев); 2) гадаада түхэл, гадаада дүрсэ, шарай (внешность, внешний вид): Мүнѳѳ һаяхан наадатай зугаатай байһан Раднын зүһэн харлашаба (Ц. Дон); Зүһэн мууе харангүй гэрэл муу гэхэ (Оньһ. ү.); Газаа бүрэлгэн хүйтэн байжа, наранай орой болохо тума тэнгэриин зүһэн улам харлажа, һалхин шангаар үлеэнэ (Ц. Дон); зүhэ шарай гадаада дүрсэ (внешний вид): Энэ һамбаанда Байвал ямаршьеб һанал абаа хаш, зүһэ шарайнь зѳѳлэрэн табигдажа, нюдэндэнь мэхэтэй ошохон бии болобо (Д.-Д. Дугаров); зүһэ буруу хүн хори танигдаагүй, мэдэгдээгүй хүн, эндэхи бэшэ хүн (незнакомый или нездешний человек); ◊ нирваанай жүһэ бариха нирваанда ойртохо, дүтэлхэ (приблизиться к раю): Хэн тэсэмгэйб, хэн бурханай урда үнэн сэхэб, хэн эбдүүсэһэн эрмэлзэлгэ багатайб – тэрэ хүн нирваанай жүһэ бариха юм (Д. Батожабай); ○ үнгэ, үhэн гэжэ үгэнүүдтэй парн. хэрэгл.