ЁРО I

1. юум. н. 1) ямар нэгэ юумэнэй муу, бүтэхэгүйе эртээнһээ түрэһэн мэдэрэл, муу зүн (плохое знамение): Мүн энээнһээ гадна бурханай нангин һахил шүтэжэ, гүрэн, шажанай тулада тусхай хэрэг хэхэдээ үмдэгдэдэг гуталай хулгайда ороо һаань, хэлэшэгүй ехэ ёро… (Д. Батожабай); муу (муухай) ёро муу зүн, мууе уридшалһан мэдэсэ (плохое знамение): Юун һарын хиртэлгэн тохёолдобо гээшэб, ямар муу ёро болобоб, юун дуулдахань гээшэб? – гэжэ сэдьхэжэ, маша ехэ яарана (Ц. Дон); Буугай һомондо дайрагдаһан энэ гурбанай али нэгэн үхѳѳ һаа, үгышье бол шархатабал, айхабтар муу муухай ёро гэжэ тоологдодог байгаа (Д. Батожабай); ёро хараха мууе зүгнэхэ (кликать беду, иметь дурные предчувствия): Эдэшни манайда ёро хараба гээшэ гү, ямар hанагдаа дуулдаагүй юумэ хэлэдэг зон гээшэб, гэжэ Салбуу хээтэй хатуушагаар хашхараад абаба (Ц. Дамдинжапов); муу ёро хэхэ муу хойшолонтой юумэ хэхэ (предвещать дурное); ёро үзэгдэхэ муу зүн, һүлдэ харагдаха, зүгнэгдэхэ (являться – о дурном знамении); ёро муу мууе зүгнэһэн, ёро хараһан (предвещающий беду, зловещий): Энэ мэтые тойруулан шэбшэн хэбтэтэрээ нюдэеэ аняад, зүүдэлһэн зүүдэеэ һэргээгээд үзэхэдэнь, ёро муу шэнги һанагдаба (Ц.-Д. Хамаев); ёро харагша мууе зүгнэгшэ (недобрый на язык, юродивый); ёро ёдого муу ёро, муу зүн тэмдэг (плохое знамение): Нѳѳхи тээсгэн ѳѳрынгѳѳ газаа ёрын шубуунай үзэгдэһые, баһа тайлган дээрэ сасали барижа байха үедѳѳ нюдэнэйнгѳѳ татаһые зэбүүсэн һанажа, ямар ехэ ёро ёдого ганса минии толгой дээрэ тудажа буугаа гээшэб… (Х. Намсараев); 2) гай, тодхор, аюул (несчастье, беда): …эндэһээ саашадаа ямарханшье улай ёро хоёрой угтажа хүлеэжэ байһаниие мэдээгүй, муудаһан бэгсэргэ шэнги модондо шэбээлээд, хоёр хүлѳѳ һорьболон юу хүлеэжэ байнабиб (Х. Намсараев); ёро тодхор (гү, али зоболон) гай тодхор, зоболонто юумэн (бедствие, несчастье): – Тэрэ гүрѳѳһэ ала гэхэдэ, юундэ хүнэй үгэ дуулаагүйбши, муушье хадаа таанад соогоо битнай наһатай хүнтнай ха юмбиб. Тэрэшни ёро тодхор асарһан, аба шэжэтэй байгаа ёһотой (С. Ангабаев); Мүнѳѳ баһа ямар юумэдээ тодхор тулайгаа хаража, ёро зоболон асаржа ерээд ябана гээшэб… (Х. Намсараев); ёро муута (гү, али муутай) золгүй, талаангүй, муу табилантай, заяагүй, зоболонто (злосчастный, злополучный): Ёро муута могойе диилээшэ Эдир Шулуун баатарай арад зондоо элдин жаргал эдлүүлһэн тухайда Борхоног уран гоёор түүрээжэ, үльгэрѳѳ түгэсхэбэ (Ч. Цыдендамбаев); Үншэрһэн хоёр зүрхэн эльгэсэжэ, үгэ хүүршье хэлсэхэ забдагүй, ёро муутай нарһанһаа түргэн холодобод (Б. Санжин, Б. Дандарон); ёро муутай үдэр заяагүй үдэр (злополучный день): – Тэрэ ёро муутай үдэр ши бэлшээриеэ харамнажа, бригадиртай атар-тутар гэлсэһэн байнаш (М. Осодоев); ёройн буруу барг. нэтэрүү, үсэд, хүнэй хүүр дууладаггүй, ходо ондоо тээшэ буляалдаһан, хүнһѳѳ ондоо (упрямый, непослушный): Ямар ёройн буруу хүбүүн гээшэб!; ёро хүрэлгэ муу юумэ хүрэлгэ (порча, по суеверным представлениям); муу ёроор, ёро тушаалдахадаа урагшагүйдэхэдээ, тодхор боложо, ёһо буруугаар буухадаа (к несчастью, на беду, как назло): Теэд дүрэ буруу улад муу ёроор дайралдаал (Д.-Д. Дугаров); Ёһо мэдэхэгүй хүндэ ёро халдахагүй ниитэ гурим, зан заншал дагадаггүй, баримталдаггүй хүндэ муу юумэ хүрэхэгүй (≈ дуракам закон не писан): Ёһо мэдэхэгүй хүндэ ёро халдахагүй гэлсэгшэ… Амиды мэндэ бусаба хаям (М. Осодоев); ○ хорон гэжэ үгэтэй парн. хэрэгл.; 2. тэмд. н. мууе зүгнэһэн, ёро хараһан (предвещающий беду, зловещий): Харин бэшэ һаалишад үнеэдэйнгээ амиды ябахада, тэдэнэй түлнүүдые үншэрүүлхэ гээшые ёро юумэндэ тоолон арсаа бэлэй (Ц.-Ж. Жимбиев); ёро бузар бузгай, жэрхэштэй, гутамшаг (мерзкий, гадкий, скверный): Үльгэр шагнагшад ёро бузар могойһоо тэрэ баатартай үһѳѳгѳѳ абаһан шэнги боложо, үндэлзэн жарганад (Ч. Цыдендамбаев).