ОЁОР

юум. н. 1) хүнды юумэнэй амһарай нүгѳѳ тээхи бүтүү тала, доодо талын хэсэг, ула, һуури (дно, донышко, основание): Мороохой бѳѳлэлгэеэ нэгэ таһалдуулжа, улаан тагшынгаа оёор уруу нилээд удаан шэртэнэ (М. Осодоев); Тэрэнэй нюдэд улхархайнгаа оёорто хүйтѳѳр гэлилзэжэ, гайтай шэрүүн бодолдо эзэлэгдэнэ гэжэ ойлгохоор (Д.-Д. Дугаров); гэрэй оёор а) гэрэй шала (пол в доме): Эдэ залнуудай оёорынь орон бүхэнэй элдэб үнэтэй, үнгэ бүриин модонуудые зүйжэ, элдэб янзаар угалза ба дойбодуудые уран гоёор хоноожо бүтээһэн байгаа бэлэй (Х. Намсараев); б) гэрэй һуури, фундамент (основание, фундамент здания): Нютаг соогуураа ябажа сүхэрхэдѳѳ, задалагдаһан гэрэй оёор хана дээрэ һуугаад, тамхияа нэрэбэ (М. Осодоев); табагай оёор а) табагай доодо тала (дно тарелки): Тиимэшье һаань, би бэеэ баалажа, нэгэ зүһэм хилээмэ баряад, табагай оёор хүрэтэр халбагадабаб (Б. Мунгонов); б) табаг соо үлэһэн эдеэнэй зүйл, үлѳѳдэһэн (остаток на блюдце от кушанья): заал һаа оёор үлѳѳдэг хүн; в) амһартын оёорто хэһэн эдеэнэй зүйл. Буряад хүн юумэ үгэһэн хүндэ амһартыень бусаахадаа, хооһон амһарта үгэдэггүй байгаа, заал һаа зосоонь эдеэнэй зүйл хээд бусадаг һэн (символический подарок, который кладут на дно посуды. По обычаю бурят, посуду хозяину возвращали не пустую, а с каким-л. продуктом, например, конфетами или печеньем): Оёор хэхэеэ бү мартаарай!; ханзын оёор абдарай һуури (дно сундука): Тиимэл хадань тэрэ номые түмэр ханзын оёорто хаажа, түмэн суургаар суургалаа гэжэ мэдыш (Ч. Цыдендамбаев); туламай (гү, али мэшээгэй) оёор уутын мухар тала (дно мешка): Тээ намар, ольбоной унаһан хойно гэртээ бусахадамни, хүлһэншни гээшэ гэжэ туламайм оёорто хониной табан тагалсаг, энэ Дэлгэрэй хаясаанай болоһон һарьмай дэгэл, оймһоной нооһо үгѳѳд табяагша һэн (С. Цырендоржиев); Мэшээгэй оёорто хэжэ асарһан орооһоёо наар дээрэ табяад, хүүртигээ тайлажа, ханада үлгѳѳдхибэ (М. Осодоев); хабшалай оёор уулын эгсэ хажуутай нарин хүндын дорохи хэсэг (дно ущелья): Иигэжэ нуралгын гол хүсэнһѳѳ мултарбашье, гадуурхи багахан урадхалдань абтан, хабшалай оёор руу шуумайжа ябаа һэн (Д.-Д. Дугаров); уһанай оёор уһа голой, нуур далайн, мүн сѳѳрэмэйшье уһан дорохи хүрьһэн дэбисхэр (дно водоёма): Огторгойн оёдол харагдаха, уһанай оёор харагдахагүй (Оньһ. ү.); худагай оёор худагай уһан дорохи хүрьһэн дэбисхэр (дно колодца): Гүйхэншэг худагай оёорто уһан палшаганахадал гэжэ байгаа һэн (Д. Батожабай); уулын оёор уулын ташалан тэгшэ газартай ниилэхэ газар (подножие горы): Хангай уулын оёорто, хара түмэр гэнжэ шэрэжэ, арбан жэлэй үе соо зобожо тулижа ябахынгаа хажуугаар үнэнтэ аха-дүүгээ оложо, урматай һайхан һургуулиие үзэжэ мордохомни байна (Г. Цыдынжапов); сэдьхэлэй (гү, али зүрхэнэй, сээжын) оёор шэлж. сэдьхэлэй гүн, хүнэй сэдьхэл (глубина души): Хаанаб даа, магад тэрэ Горьёсо горхоной тунгалаг уһа уруу шунгашаһан гүлмэрхэн наһам минии сэдьхэлэй оёорто угалзата гоё мүр сараа һиилэн үлѳѳжэ, дабтагдашагүйгѳѳр үнгэрѳѳ (Ц.-Д. Хамаев); Эгээл тиихэдэ дуушан болохо гэһэн эрмэлзэл зүрхэнэйм оёорто түрэжэ эхилээ бэлэй (Ц.-Д. Хамаев); Мүнѳѳ һая баяраа хэлсэжэ хахасаһан гэр бүлэнь, эхэ эсэгэнь огто мартагдашаһан юумэдэл, Минжурай сээжын оёорто хэтын хэтэдэ хадагалагдажа, бодолойнь долгин хѳѳрэжэ гаранагүй (Ж. Тумунов); ухаан бодолой оёорто нюуса, хэндэшье хэлэгдээгүй бодолдо (в сокровенных мыслях, в глубине сознания): Һанаан бодолойм орьёлдо, / Һаруул мүшэн шэнгеэр, / Ухаан бодолойм оёорто, / Ургы сэсэг мэтээр /Холын холо нютагһаа / Ходол намаяа дууданалши (Д. Улзытуев); тамын оёор зоболон эдлэжэ зобохо газарай доодо хуби (дно ада): Хараад байгаарайлши, бүгэдэниие үмэгшэлэгшэ Бүрин Хаанай уурлахадань, хамаг зоной хараал бэедээ шэнгээжэ, харанхы нүхэн оёорто хаягдахаш даа (Б. Мунгонов); ◊ үншэн һабһанай оёорто нюуха сээжынгээ гүндэ хадагалха (прятать в глубине души): Бѳѳгэй занаһан, зандарһаниие үншэн хабһанайнгаа оёорто нюужа, урдаһаань буу залаһанаа хэндэшье хэлээгүй, абяагүйхэн ябана (М. Осодоев); һанаанайгааш оёорто оруулхагүй нэгэшье тиижэ бодохогүй, һанаа амар байха (не допускать и мысли, быть беспечным): Энээн тухай Заяахан ухаанайнгааш оёорто оруулаагүй ябаа (Ц.-Д. Хамаев); амбаарай оёор эдихэ хуримай мордоһоной хойно хүбүүнэй гэртэ найрлаха (праздновать в доме жениха после отъезда родственников невесты): Элдэб эдеэ нахиитар табяатай залгаа столнуудай саагуур Володиин талынхид буужа ерэһэн хуримайнгаа зониие үни мордохуулжархёод, «амбаарайнгаа оёор эдихэеэ» һуушаһан байбад (А. Ангархаев); 2) гүн, гүнзэгы (глубина): Болди тайгынгаа оёор руу, харанхы хангайнгаа хаяа руу бушуу түргэн зугадыт, зугадыт (Б. Мунгонов); ойн оёор ойн дүлии, бүглүү, бүтүү, бартаа ехэ ой (лесная глушь): Тэдэнэй баруун хойшоо шэглэн ой руу гүнзэгырхэ бүри залуухан модод тобир томо боложо, ойн оёор һүүдэртэ баригдан жэхын татахаар болоно (Ж. Тумунов); огторгойн оёор тэнгэриин сээл номин гүн (небесная глубь): Огторгойн оёор соорошоһондол, хонон үнжэн шабжаганана, тиигээд нуутагар хүйтэн, хии бараан болоно (Ц.-Ж. Жимбиев); харанхын оёор анима харанхы, шэб харанхы, нюдэ хадхама балай (кромешная тьма): Ямар нэгэн бүшэмэг үдхэн хара бэхэ соо шунгашоод байһандал, харанхын оёорто һуунад (Х. Намсараев); 3) узуур, ургамалай доодо хуби (корень, нижняя часть растения): Үглѳѳнэй хюруу соо сабшахада, ямаршье даалтагүй үбһэн оёороороо хобхо һүрэһэн шэнгеэр, мултара һэжэгдэнэ (Х. Намсараев); боролжын оёор һѳѳг бургааһанай газарта ойродохи хуби (нижняя часть кустарников): Бадма маряан һагад, харгыгаар бэшэ, харин боролжын оёороор шэбээлһээр, гэртэ дүтэлбэ (С. Цырендоржиев).