ОМОГ I

1. тэмд. н. 1) нэрээ хаража, хэбэрээ хараһан, бэеэ хүндэлһэн, омогорхолтой, омоголон (гордый, с чувством собственного достоинства): Эдэ үгэнүүдые дуулахадаа, үбгэжѳѳлэй омог зан абари хүдэлѳѳд орхёо һэн (Д. Эрдынеев); 2) бардам, дээрэлхэг, ехэрхүү, ёһорхуу, томоотой (высокомерный, надменный, спесивый): Амбаниие мордохуулһан омог түшэмэлнүүд муугаар һүгэдэһэн харгын зониие, богонёор хэлээ гаргаһан хүниие гам хайрагүй ташуурдаха эрхэтэй юм (Д. Батожабай); омог бүдүүрхүү (гү, али дээрэлхүү) ёһорхуу, ехэрхүү, гаадагар (чванный, важничающий): Омог бүдүүрхүү зантайһаа гадна халтад гэбэл гарай хуули хэрэглэдэг үбгэн байгаа ха юм (Д. Батожабай); Зэбзэмаагай хани басагад хамтадаа ѳѳртэнь адлирхуу зан гаргажа, омог дээрэлхүүнүүд даа, намайе ойро дэргэдээ халдаахааршье бэшэ юумэд байгаа бэзэ даа (Ц.-Д. Хамаев); омог зан бардамхан зан, дээрэлхүү, ехэрхүү зан (гордость, высокомерие): Энэ басаганай омог зангынь баймга нугарха (Ч. Цыдендамбаев); 3) обтой, согтой, дорюун, абьяастай, залитай (бодрый, жизнерадостный, задорный): Ямаршье хоротой үгэнүүдтэ дабагдахагүй, зузаан баяр найдалаар манай студентын омог зүрхэн шэрээгдэбэ (Ч. Цыдендамбаев); омог дорюун а) обтой, согтой, абьяастай (бодрый, жизнерадостный): Жэл бүхэндэ жэгдэ амгалан, / Он бүри омог дорюун, / Олон жэлдэ олошорон байхадаа, / Одоо жаргал эдлэхэбди бултадаа! (Yреэлһээ); б) обтойгоор, согтойгоор, абьяастайгаар (бодро, энергично): Илангаяа тармалгын бригадые даажа ябаһан Базар хүбүүн эсэшэ сусашагүйгѳѳр бухал табижа, гэдэргээ буляалдадаг хүнүүдые баалан түргэдхэжэ, омогтой дорюун ябана (Ц. Дон); омог хүхюун баяртай, хүгтэй, сэнгүү, согтой (весёлый, радостный): Лаурын асарһан тугаараймни омог хүхюун бодолнууд уйгааг мананда хушагдажа эхилнэ (Ц.-Д. Хамаев); омог залуу согтой, дорюун, зоригтой, залитай (пышущий силой и молодостью, во цвете сил): Һэргэг ухаатай, омог залуу наһатанайл хэрэг гэжэ сэдьхэгшэ6 даа (С. Цырендоржиев); омог наһан залуу наһан (молодой возраст): Нүгѳѳ түүдэгэй хажууда мүнѳѳ, мүн урда мэтэ, бүгэдэ омог наһанай залуушууд, хүбүүд, басагад хамтарһан байба (Ц. Дон); 4) мундуу, шиираг, шамбай, бүхэриг (крепкий, сильный): Энэ үедѳѳ Доржые үзэн ядажа байба: тэрэ омог солбон хүбүүн бэшэ, зориггүй, зѳѳлэн мохоогоор харагдаба! (А. Ангархаев); омог мундуу дорюун, задарюун, шадал хүсэтэй, шамбай, багжагар, эрид шууд (крепкий, сильный, решительный): Баяшуулай омог мундуу хүбүүд гартаа шиидамуудые баринхайнууд, шатажа байһан гэр тээшэ хэдэн тээһээнь харайлдашана (Д. Батожабай); 5) дошхон, огсом (резвый, ретивый): Теэд отогуудай баяшуулай омог гоё гүйгѳѳшэдһѳѳ тайшаа айнагүй, харин Ешиин үнэшэхэн зээрдэһээ айнал ёһотой (Ч. Цыдендамбаев); омог дошхон (гү, али огсом) шэрүүн, дошхон, ѳѳрэ зантай (резвый, резкий): Үргэн талын унаган, омог дошхон Сабидар шэнэ байдалдаа зааха дадажа, үргэхэ хирэхэнь үсѳѳн болоо (Ц. Шагжин); Баян айлай үхэрнүүд омог огсомууд, үнгэ зүһэ һайнтай, хэзээ бүхэндэ тобир тарганууд (Ч. Цыдендамбаев); ○ бардам, дорюун, огсом гэжэ үгэнүүдтэй парн. хэрэгл.; 2. юум. н. 1) нэрээ хаража, хэбэрээ харалга, бэеэ хүндэлэлгэ, омогорхолго (гордость, чувство собственного достоинства, самоуважения): – Омог… – Ганидмаа энеэсэгээнэ. – Шинии һүүлээр омогоошье алдажархёо бэлэйлби (С. Цырендоржиев); омог дайрагдаха торомоо хүндүүлхэ (быть задетым – о самолюбии): Бүхы Хэжэнгын нохойнууд хүрэтэрѳѳ гэхээр мэдээжэ Манжуур Тайбантан тухай энэ эхэнэрэй дуулаагүй байхадань, Холхойн омог зан гансата дайрагдаба бшуу (Д. Эрдынеев); 2) бардам, ехэрхэг, дээрэлхүү зан (надменность, высокомерие, гордыня): Шэгынь зүдэрүүшэгшье һаа, ехэ задарюунаар, набтаршаг сула бэень омогынь багтаажа ядаһан шэнгеэр зондо үзэгдэжэ, һуугшадта танил болоһон Намсараев нэгэ юрэ буса бардамханаар харагдаадхиба (Д. Эрдынеев); 3) урма, зориг, урма баяр, урма зориг (дух, уверенность в своих силах); омогоо хухарха а) урмаа хухарха, сухариха (быть в плохом настроении): Түрүүлэгшэ гансата омогоо хухаран, хамартаа шэрэм гирь шагтагалуулжа орхёод, үбжѳѳрхэһэн тэмээн шэнги гоһойшоно (Х. Намсараев); б) торомоо хүндүүлхэ (быть задетым – о самолюбии); 4) дошхоролго (резвость); ○ олзо гэжэ үгэтэй парн. хэрэгл.