НЮДЭНЭЙ

тэмд. н. 1) нюдэндэ хабаатай, нюдэ аргалдаг, нюдэндэ хэдэг, нюдэ бүглэхэ (глазной, наглазный): Хүндэтэ ирагуу найрагшынгаа, урданай сэтгүүлшынгээ захяагаар манай сурбалжалагша Семашкын нэрэмжэтэ уласай больницын нюдэнэй таһагые даагша, Буряадай габьяата эмшэн, «Буряадай түрүү хүнүүд» урилдаанай лауреат Дарима Сосороватай уулзажа хѳѳрэлдэбэ (С. Ринчинов); нюдэнэй врач (гү, али эмшэн) нюдэ аргалха мэргэжэлтэй эмшэн (глазной врач, окулист): «Нюдэнэй гэрэл хурса болог лэ!» гэһэн уряа нюдэнэй эмшэн Дарима Владимировна Сосорова үдэр бүхэндэ бэелүүлжэ байдаг (Б. Жигмитов); нюдэнэй үбшэн нюдэндэ хүрэдэг эмгэг (глазные болезни): Гэхэ зуура анагааха ухаан хүгжэжэл байна. Урдань аргалагдадаггүй байһан нюдэнэй үбшэнүүд мүнѳѳ эмшэлэгдэдэг болоо (Б. Жигмитов); нюдэнэй аршаан нюдэ аргалдаг, нюдэ угаадаг аршаан (глазной аршан, глазной минеральный источник): Улан һууринһаа баруун хойшоо гурбан километрын зайда харгын хажууда Урбаантанай нюдэнэй аршаан байдаг; нюдэнэй шэл нюдэнэй хараа хурса болгодог, нюдэндэ зүүдэг хүреэтэй шэлтэй хэрэгсэл (очки): Ямаршьегүй hайнаар харадаг аад, нюдэнэй шэлгүй харанагүйб гэжэ худалаар хэлэдэг хэбэртэй (Г.-Д. Дамбаев); холые харадаг нюдэнэй шэл холын юумэ һонор, эли болгодог шэл (очки для дали); нюдэнэй улхархай нюдэнэй хонхор (глазница, глазные впадины): Хорлын нюдэнэй улхархай соо багтахаяа болиhон нулимса хасар дээгүүрынь хоёр зурагархан харгы үлѳѳн, доошоо мухарин унажал, унажал байна (Г.-Д. Дамбаев); нэдэнэй сэсэгы хүүгэн нюдэн, нюдэнэй тон дундахи харань (зрачок, зеница ока): Газар дээрэхи ганса басагаяа нюдэнэй сэсэгы мэтэ хаража ябагшаб даа (Ц.-Д. Хамаев); нюдэнэй сагаан нюдэнэй харые тойроод байһан сагаан хальһан (белок глаза); нюдэнэй хара хүүгэн нюдые тойроод байһан хубинь (радужная оболочка глаз); нюдэнэй хараса нюдэнэй юумэ хараха шадабари, хараа (зрение): Даншье hаа муугаар хараhан тэрэнэй нюдэнэй хараса улам hайжарба (Г.-Д. Дамбаев); нюдэнэй эреэлжэлгэ нюдэнэй юумэ мүртэй онигонгүй, миин лэ эригэнэлгэ, толгойн эрьелгэ (рябь в глазах); нюдэнэй һарабша мориной нюдэбшэ, һоргог мориной хажуу тээшэ харахагүйн түлѳѳ хазаар дээрэ торгоһон хатуу халхабшанууд (наглазники у лошади).