НЭРЭТЭЙ

1. тэмд. н. 1) нэрэ абаһан, нэрлэгдэһэн, нэрэ олгогдоһон (именуемый, называемый, озаглавленный, под названием): Хүршымнай бага хүбүүниинь Доржоодой гэжэ нэрэтэй һэн гү даа гэжэ һанаха зуураа Лидия Васильевна гайхана (Ц.-Ж. Жимбиев); Баһа эрэ хүн нэрэтэй хадаа хаа-яахана аляархалдаад, инаглаадшье абахадам ямар нүгэл байха юм (С. Цырендоржиев); нэрэтэй болгохо ямар нэгэ нэрэ үгэхэ, нэрлэхэ (называть, давать имя): Бригадаяа нэрэтэй болгохо гээшэмнай тон зүб гэжэ һананам, нүхэр Хурьганай дурадхаһан «Шэнэ одон» гэжэ нэрэ тухай үгэ хэлэхэ хүн байна гү? (Х. Намсараев); 2) мэдээжэ, суутай, солотой, суурхаһан (известный, знаменитый): Харин зарим бага зэргын ажалтай, нэрэтэй хүнүүднай ѳѳһэдтѳѳ ордон гэрнүүдые бодхоожо, зайн галаар сайгаа шанажа, радио шагнажа, ямбархажа байха (Д.-Д. Дугаров); нэрэтэй солотой суутай, холуур суурхаһан (знаменитый, известный): Һургуүлиин нэрэтэй солотой болохо хэрэгтэ урдашье, мүнѳѳшье ажаллаһан багшанарай үүргэ тон ехэ байдаг гээшэ (Ж. Санжиев); нэрэтэй түрэтэй (гү,али хүндэтэй) ямбатай, ямба ёһо ехэтэй (именитый, почтенный): Хори буряадай дунда нэрэтэй түрэтэй, баян бардам хүн гээшэб гэжэ ѳѳрыгѳѳ тоолодог байһан Марха ноён Тураахиин эд зѳѳридэ, ухаатай сэсэндэ обтодог, атаархадаг һэн (Ц.-Ж. Жимбиев); Малша уг гарбалаа хүндэлдэг һаа, үни заяанда хүдѳѳ гараад, Бүтэдмаа Базарсадаевна шэнги нэрэтэй хүндэтэй хонишон болоод ябаха һэнши (Б. Мунгонов); нэрэтэй түрэтэйгѳѳр (гү, али солотойгоор) алдартайгаар, хүндэтэйгѳѳр, нэрэдээ хүрэмѳѳр (с честью, достойно): Мүн арад зонойнгоо даалгаһан иимэ ехэ үүргые хүбүүнэйнгээ нэрэтэй түрэтэйгѳѳр дүүргэжэ ерэһэндэ юундэ баярлахагүй һэм (Б. Санжин, Б. Дандарон); Аха нүхэрэйнгѳѳ ерэн наһанай дабаае нэрэтэй солотойгоор тэмдэглэхэ гэжэ байхада, бахархан, уяран дурсабаб (В. Балуев); 2. 1) хэлэгшын үүргээр хэрэгл. нэрлэгдэхэ, нэрэ абаха (иметь имя, носить название, именоваться, называться): Эзэн тэрэниие һургуулитай, монгол хэлэ һайн мэдэдэг хэлэмэршэ хүн гэжэ Граве Шодо хоёрто магтаба, Ли-фу гэжэ нэрэтэй (Б. Санжин, Б. Дандарон); 2) причастяар элирхэйлһэн үгэтэй байхадаа хэбэртэй, хэбэр үзүүлжэ (как будто): Удангүй Тасарун зургаатайхан хүбүүн дахуултай, ѳѳрһѳѳн нилээдгүй дүү Намжилмаатай хамтаржа һуугаа нэрэтэй һэн (Д.-Д. Дугаров); зүбшѳѳхэ (гү, али зүбшѳѳһэн) нэрэтэй болохо арай гэжэ зүбшѳѳгѳѳ болохо (делать вид, что согласился): Сэдэн зүбшѳѳһэн нэрэтэй болоол даа, саашаа яаха юм ааб даа; хэхэ нэрэтэй байха хээшэ болохо, хэһэн болиһон хоёрой хоорондо байха (делать для отвода глаз): Дамдин ходол дарха хэхэ нэрэтэй байха аад, балайшье эхилээд орхидоггүй агша.