НЭМЭЛТЭ

1. юум. н. 1) ехэдхэлгэ, үргэдхэлгэ, нэмэри (прибавление, дополнение): Эндэ нэгэшье нэмэлтэ хаһалта хэрэггүй, хуу дууһыень домогложо шадаа, ямар нэгэ үзэгдѳѳгүй үльгэр түүхэ шэнги байхал даа (Ц.-Ж. Жимбиев); 2) үргэжэлгэ, ургалта (увеличение, рост); 3) хэлэ шэнж. мэдүүлэлэй юрын гэшүүдэй нэгэн (дополнение): Үйлын үйлэдүүлэгшые, үрые, шэглэһэн юумые тэмдэглэжэ, зүгэй, үйлын, зэбсэгэй, хамтын, гаралай падежнүүдтэ байһан мэдүүлэлэй юрын гэшүүниие нэмэлтэ гэдэг. Жэшээ: Дулмын бэшэһые унша. Бэшэһые гэжэ үгэ энэ мэдүүлэл соо нэмэлтэ болоод байна (Ц.-Ж. Цыдыпов); 2. тэмд. н. ехэдхэжэ хэһэн, ехэдхэһэн, нэмэрилэгдэһэн, үлүү, зорюута хараалагдаһан (прибавочный, добавочный, дополнительный): Апрелиин 11-дэ Ага тосхоной «Амар сайн» киноконцертнэ заал соо харагшад олоор сугларһан тула, нэмэлтэ һууринууд ряд бүхэндэ зохёогдоо (Д. Раднабазарова); нэмэлтэ түлбэри хэмһээ үлүү түлбэри, урмашуулгын түлбэри (дополнительная оплата, приплата): Зарим хонишод нэмэлтэ түлбэридэ жэлэй арбаад-хорёодоор хони абажа, үмсэдѳѳ хэдэн зуугаад хонитой болоһон зон бии… (Н. Очиров); нэмэлтэ уялга үлүүлэн дүүргэхэ уялга, хэмһээ ехээр хараалагдаһан уялга (повышенное обязательство): Залуушуулай бригада нэмэлтэ уялга абаба; нэмэлтэ гаргаша нэмэри гарза, үлүү гаргаша (накладной расход); нэмэлтэ болбосорол һурагшадай шэнэ юумэ мэдэжэ абаха гү, али байһан мэдэсэеэ үргэдхэхын тула үндэһэн болбосоролһоо гадуур болбосорол, һуралсал (дополнительное образование): Гүрэнэй үндэһэн түсэл болбол элдэб шэглэлээр болон түхэлѳѳр нэмэлтэ болбосоролой сүлжээ үргэн болгоходо туһа болоно (vtinform.com); нэмэлтэ литература гол литератураһаа гадуур уншагдаха ном (дополнительная литература): Зундаа уншаха нэмэлтэ литература үгтэбэ; нэмэлтэ элидхэл гол элидхэлдэ хэгдэһэн нэмэри (содоклад): Тэрэшэлэн буряад поэзи тухай Л. Тапхаев, ород поэзи тухай А. Румянцев, залуу уран зохёолшод болон эхилэн бэшэгшэдтэй ябуулагдадаг хүдэлмэри тухай Б. Дугаров, драматурги тухай Ц. Галанов нэмэлтэ элидхэлнүүдые хэһэн байна (Г. Туденов); нэмэлтэ мэдээнэй ёһоор шэнээр, дахин хэгдэһэн мэдээнэй ёһоор (по дополнительным данным); нэмэлтэ тэжээл хэмһээ үлүү үгтэдэг тэжээл (подкормка животных): Би хадаа үнеэдтэ нэмэлтэ тэжээл һайса эдюулжэ эхилхэ хэрэгтэй гэжэ һананаб (Б. Мунгонов); нэмэлтэ үтэгжүүлгэ (тэжээл) хүдѳѳ хараалагдаһанһаа үлүү үтэгжүүлгэ, тэжээл (подкормка): Эмгэг үбшэн үсѳѳншье һаа, зариманиинь тэжээбэри болон алдажа байхадань, тэдээндэ нэмэлтэ тэжээл үгүүлхэ гэжэ тэмдэглэбэ (Ц.-Ж. Жимбиев); нэмэлтэ ажал экон. хэмһээ гадна хэгдэхэ ажал, үлүү саг соо гү, али ехэ бүтээсэтэйгээр хэгдэхэ ажал (прибавочный труд); нэмэлтэ үндэһэн ург. хажуу тээшээ һалаатан ургаһан үндэһэн (придаточный корень).