НЭХЫ

1. тэмд. н. 1) үһэеэ хүсэһэн, бүдүүн хониной арһаар оёһон, хэһэн (овчинный, меховой, сшитый из овчины с длинной густой шерстью): Уданшьегүй гэдэргээ орожо ерээд, Жалма үбэлэйнгѳѳ нэхы дэгэлые тайлажа, сээжэдээ дотортой дэгэлээ үмдѳѳд, стол дээрэ дүрэжэ байһан ѳѳхэн дэндээ тоһо нэмэбэ (Ж. Тумунов); нэхы хүнжэл ута нооһотой хониной арһаар оёһон хүнжэл (овчинное одеяло): Гэртээ гүйдэл дундаа орожо, хубсаһыень дары тайлаад, нэхы хүнжэлѳѳр оройбо (С. Цырендоржиев); нэхы хүдэһэн дэгэл ехэ нооhотой үбэлэй сагай хониной арhаар оёhон, доторлоhон дэгэл (шуба из овчины с длинной густой шерстью): Тэрэнэй бамбагар нооһон шалинь, нэхы хүдэһэн дэгэлынь, валенкань үшѳѳ саһанда хушагдажа, ехэ дулаан болошоходол гээ (Ц.-Ж. Жимбиев); 2) үһэ ехэтэй, ута нооһотой, һаглагар, барбагар, бамбагар (длинношёрстный, мохнатый): – Арһаниинь нэхы, һайнаар элдээтэй, – гэжэ байгаад ѳѳрынгѳѳ дэгэлые магтажа оробо (Г. Дашабылов); баабгайн нэхы арһан баабгайн үһэ ехэтэй арһан (мохнатая медвежья шкура): Пеэшэнэй хажуугай хүнгигэр ханза дээрэхи баабгайн нэхы арһан дээрэ Бадан бүхѳѳр унтажа хэбтэбэ (Б. Санжин, Б. Дандарон); 3) шэлж. зузаан, ехэ (толстый): Газар дайда нэхы саһан дэгэлээ үмдэжэ, үбэлэйнгѳѳ гүнзэгы нойроор нойрсонхой (Б. Мунгонов); ◊ нэхы голтой үсэд нэтэрүү (напористый): …хуушанайнгаа бог шорой худар буляалдадаг нэхы голтой заримашуулые шоо үзэн дуулана гү, яажа мэдэхэб… (Б. Мунгонов); нэхы нэтэрүү үсэд (упорный): …басагамни нэхы нэтэрүү юм аад лэ, колхозойнгоо ажал гэрэйнгээ ажал хоёрто хүсэжэ шадалаа хубаажа ябана гү гэжэ сэдьхээд… (Ц.-Ж. Жимбиев); 2. юум. н. ута нооһотой арһаар оёһон хубсаһан; ута нооһотой арһан (меховая одежда; шкура): …танай нэхые арадаа хэдэржэ, танай аарсаар үл залгажа, хүн болоһон байна гээшэ бэзэ даа (Ч. Цыдендамбаев).