НАРИН

тэмд. н. 1) хүндэлэн уруугаа бага, бүдүүн бэшэ, зузаан бэшэ, жэбжэгэр, жэрбэгэр (тонкий, стройный): Эрдэнишье нилээн түргэн баабгайда ойртожо, гушаад алха газарта гансаараа ургажа байһан залуухан нарин хуһа түшѳѳд, буугаа залаба (С. Доржиев); Харин дүүнь ахаһаа табан наһа дүү хадаа мүнѳѳхил ургажа ябаһан улаан бургааһандал нарин зандаа, ээрэмшээжэ дэбхэрээгүйхэн ябаһан айдар залуу хүбүүн һэн (С. Доржиев); бүдүү нарин юумэнэй үргэн наринай хэмжээ (толщина): модоной бүдүү нарин; нарин налгай жэбжэгэр, уян гоё (стройный и гибкий): Басаган айһан шэнги түхэреэн томо нюдэтэй, шаб шарахан шарайтай, нарин налгай бэетэй (Ц.-Ж. Жимбиев); нарин гэдэһэн хүнэй хотиргойһоо саашаа үргэлжэлэн ошодог гэдэһэн (тонкие кишки): Хониной хотодо шуһа шудхана, уушха, гүзээ, ташаргай гэхэ мэтые һубижа, хониной нарин гэдэһээр ормог орёоно (Х. Намсараев); нарин матаргай хүнэй бүһэ багай бага нарин болоһон газар, эхэнэр тухай ехэнхидээ хэлэгдэдэг (тонкая талия): Инаг дуранай, мүн архиин охиндо дүйрэһэн үхэршэн Эржэниие нарин матаргайгаарнь таһа тэбэринхэй, зоогдоһон мэтэ зогсохо юм (М. Осодоев); нарин шэлбэ хүнэй хүлэй табгайһаа дээшэнхи нарин болоһон газар (голень): Министрнүүдынь нарин шэлбэдээ хүрэһэн уужам, хара торгон тэрлигүүдтэй, хунхагар заахан малгайнуудые толгой дээрээ табинхай (Б. Санжин, Б. Дандарон); нарин аргамжа бүдүүн бэшэ аргамжа (тонкая верёвка): Хүлэймни хургануудые нарин аргамжаар орёогоод, таһарха болотор татахадань, хайра гуйгаагүйб! (Д. Батожабай); нарин сэмбэ зѳѳлэн нооһоор нэхэһэн сэмбэ, дээдэ шанарай сэмбэ бүд, жэшээнь, буряад үүлтэрэй шэрүүн нооһоор нарин сэмбэ нэхэжэ болохогүй (тонкое или тонкошёрстное сукно): Таби шахуу наһанай, урал дээрээ заахан һахалтай, ехэ нидхэтэй, дүүрэн сагаан шарайтай Фёдор Алексеевич Головин гэртэ ороһоор, суусар дотортой ялагар нарин сэмбэ гадартай пальтогоо тайлаба (Б. Санжин, Б. Дандарон); нарин тооһон тон жэжэ, уйгааг шорой элһэн (мелкая пыль): Хадын нюруу дээрэһээ хүндэлэн туяа хаяжа байһан наран ѳѳдэ харахада, тармалгаа дууһажа ябаһан эдэ бүлэг ажалшадай дээгүүр нарин тооһон дэгдэжэ … тодохоноор харагдана (Ц. Дон); 2) үргэн бэшэ, уйтан, хабшуу (узкий): Хубсаһаа яаралгүй, болгоомжотойгоор тайлажа үлгѳѳд, ута нарин столой саагуур жүдхэжэ, тэрэ Намжалай урда түбхинэдэг (К. Цыденов); нарин шарай гонзогор, ута үргэтэй, шорногор нюур (узкое лицо): Жэгтэйл байна даа, ямар һонор хурса нюдэтэй, нарин хара шарайтай, жэбжэгэр үндэр бэетэй, ямар гоё хүн ябагша гээшэ һэм! (Б. Мунгонов); нарин гудамжа уйтан, хабшуу, ябаха зай багатай гудамжа, үйлсэ (узкая улочка): Зарим хүүргэ дээгүүр гү, али нарин гудамжын углуу суглуугаар гуйраншадай хашхаралдаан толгой дүйрэмэ (Д. Батожабай); 3) үндэр, дээгүүр, шэнхинүүр, хонгёо – абяан тухай (высокий – о звуках, о голосе): Баруун хадын оройһоо, мантан томо бүреэ үлеэжэ байһандал, бугын хонгёо абяан нарин боло болоһоор, сууряатан зэдэлнэ (Г.-Д. Дамбаев); нарин шанга а) шэнхинүүр шанга, хонгёо шанга (тонкий и звонкий – о голосе); б) эрилтэ ехэтэй, шухала (серьёзный, важный): – Ши, Цыремпил, бү гомдоорой, энэ ехэл нарин шанга хэрэг гээшэ (Г. Цыдынжапов); 4) нягта, яб гэмэ, шанар һайнтай, бодолготой, тодорхой хурса һэримжэтэй, һэргэг (аккуратный, точный, тщательный, детальный, осторожный): Тиимэ хадань манай хэлэхэ үгэ, гэшхэхэ газар шалгамал байха ёһотой, гадна манда нарин һэримжэ, хатуу журам хэрэгтэй (Х. Намсараев); нарин нягта жэншэдгүй, хэлбэзэдэггүй, оролдосотой (аккуратный, тщательный, точный): Тиигэбэшье газаа гарахыень хоридог доктор үбгэнэй дан хэтэрхэй нарин нягта зан Гомбын һанаанда арай тиимэшэг шэнгеэр үзэгдэдэг байба (Ц. Дон); нарин хёрхо хёрхо, анхаралтай, хананхатай (наблюдательный, зоркий); нарин жаяг заршам хатуу эмхи журам (строгая дисциплина): Манай ажал хүдэлмэриин дунда нарин жаяг заршам нарин ёһо гурим хоёр һайнаар тогтоогдоһон байха ёһотой (Х. Насмараев); мүнгэндѳѳ нарин мүнгѳѳ гамтайгаар, химгадан хэрэглэдэг (прижимистый, экономный): Мүнгэндѳѳ нарин басаган хаям Бүрзэмаамнай (С. Цырендоржиев); 5) уран, гоё һайхан, гоё хэлбэритэй, орёо, дээдэ шанарай, хэмжээнэй, яг тудаһан (изящный, искусный, изысканный, утончённый, деликатный): Юрэнхы дээрээ Түгнын дархашуул тульска дархашуулһаа дутуугүй нарин дарха хэдэг байгаа (Д. Батожабай); нарин бэрхэ нягта, болгоомжотой бэрхэ, шадамар бэрхэ, айхабтар бэрхэ (дипломатичный, искусный, умелый): Мэнэ һая зүрхэндѳѳ хиитэй хүн бэшэ гү гэжэ һэжэглэжэ һууһан английска тагнуулшан нарин бэрхэ ухаатай, дүршэл ехэтэй хүнгѳѳр зугаалжа байһанаа лаб мэдээ һэн (Д. Батожабай); нарин бэрхээр ураар, тон һайнаар, бултанай урма тэбшэн (дипломатично): Эмчи Соном Һасаран хамба хоёр айлшалжа ерэһэн хүнүүд хэбэртэй, эдеэ хоол барихаһаа бэшэ ажалгүй байбашье, мүн лэ ѳѳһэдынгѳѳ хэрэг тушаал нарин бэрхээр хэжэ ябаа һэн (Д. Батожабай); нарин бэрхэеэ харуулха уранаа харуулха, шэн, болгоомжотойгоо харуулха (показывать свое искусство, пускать в ход дипломатию); нарин удха орёо, ойлгогдосогүй удха (не сразу понятный смысл): Гансахан тэрэ гуйранша үбгэнэй хүсэ шадал сохом бэшэ байгаа ёһотой, энээнэй бодото удха шанар тон гүнзэгы, тон нарин байха ушартай (Х. Намсараев); нарин асуудал ямар нэгэн юумэнэй нюуса, орёо ушар байдал (сложный вопрос): Ахань дүүгээ одоол агнууриин нарин асуудалнуудые шиидэмээр дүршэл ехэтэй ангуушан боложо байна гээшэш гэжэ үнэн зүрхэнһѳѳ баярлаа һэн (С. Доржиев); нарин гоё (гү, али сэбэр) сэбэр, һаргама һайхан (изящный); нарин нангин айхабтар нангин, шүтэхѳѳр; айхабтар шухала (заветный, глубоко чтимый): Шүүмжэлэл хиналта гээшэмнай ухаангүй нарин нангин хэрэг (Ц. Шагжин); нарин хурса хурса, һонор, һүбэлгэн, түбһэндэ (тонкий, изощрённый); нарин шара сэл. хорото шара (оса); ○ уран гэжэ үгэтэй парн. хэрэгл.; 2. наречи анхаралтайгаар, жэншэдгүйгѳѳр, һайнаар, болгоомжотойгоор, һэргэгээр (тщательно, внимательно, осторожно): Ёһото ангуушан болохом гээ һаа, иимэ нарин ябажа һураха хэрэгтэй (А. Шадаев); нарин сахигдаха заатагүй сахигдаха (тщательно наблюдаться): нарин сахигдаха сэрэгэй юумэн; нарин хараха һэргэгээр байха, хараха; хёрхоор хараха (≈ глядеть в оба): Харуулшанай гол зорилго хадаа харуулайнгаа газар нарин хараха ёһотой; бэедээ нарин ябаха а) бэедээ анхаралтайгаар хандаха, бэеэ һайнаар абажа ябаха (внимательно относиться к себе, к своему здоровью); б) бэеэ сэбэрээр абажа ябаха, ариг сэбэрээр ябаха (быть чистоплотным).