НААША

1. наречи наада талаар, наагуур, наада тээ, нам руу, нам тээшэ, энэ руу, иишэнь (сюда, поближе, в эту сторону): Дүтын харгыгаар соёруулһан нэгэ моритой хүн гэнтэ наашаа годирон, энэ полиин захада ерэжэ тогтобо (Ц.-Ж. Жимбиев); – Хүйтэ абахатнай, – гэжэ Санжа тэндэһээнь нааша татаба (А. Ангархаев); алеэ наашань! үгэ! (дай! дай сюда!): Алеэ наашань, матаар аягаа үгэгты: / Аягалһуу шэнээр халааһан айраг. / Хѳѳһэтэнги гашуун айраг, үхибүүд, шэмэгты (buryadxelen.com); ◊ абаха гэхэдэ алеэ наашань, ажал гэхэдэ үү татай ажал хэнгүй, бэлэн мүрѳѳр юумэ олохо дуратай хүн тухай (о человеке, желающем жить на всём готовом): Абаха гэхэдэ алеэ наашань, ажал гэхэдэ үү татай гэхэ дээрээ ороогүйхэн ябаһыш урдань юундэ обёордоггүй байгаабиб? (Ц.-Д. Хамаев); наашаа хараха а) хэлэжэ байгша тээшэ хараха, нюураараа хараха (смотреть сюда, на говорящего): Галай буруун талаар наар дээрэ зүдэршэһэн шарайтай Толя Прокопенко араараа хана түшэн һагад наашаа хаража хэбтэбэ (С. Доржиев); б) шэлж. аргада орон, эдэгэжэ эхилхэ – үбшэн хүн тухай (принимать благоприятный оборот, идти на поправку – о больном): Энэ үбгэн мүнѳѳ үглѳѳнэй наашаа харабал даа, һайн болохонь ёһотой; в) шэлж. тоохо, анхаралаа хандуулха, тоомжотойгоор хандаха (обращать внимание): – Зула барижа бурханда мүргэнхаар Мархансайда ошожо мүргэ. Эхэнэр хүн хадашни, магад, нааша хаража болохо, – гэбэ һамгандаа Үхинхэн (Ч. Цыдендамбаев); наашаа һанаатай хэлэжэ байгшадта таларханги, тэдээн тээшэ эрмэлзэһэн (симпатизирующий говорящему и его окружению): …бараг, наашаахан һанаатай байхал аа гү (Б. Мунгонов); ○ дүтэ гэжэ үгэтэй парн. хэрэгл.; 2. дах. ү. 1) ямар нэгэн болзорһоо хойшо, үнинһѳѳ (после какой-то даты, случая, с…): Эрдэмтэ харгын ойро, тооһонһоо бууралтаһан набтархан ногоон дээрэ һуужа, гэрһээ нааша гамнажа ябаһан тамхияа гаргаба (Ч. Цыдендамбаев); үнгэрэгшэ жэлһээ нааша нёдондоһоо үнгэрһэн жэлһээ эхилэн (с прошлого года): Энэ үбгэнѳѳр уулзажа, ѳѳрһѳѳнь гансашье үльгэр шагнаха золтой байгша һайб гэжэ Доржо үшѳѳ үнгэрэгшэ жэлһээ нааша хүсэдэг байгаа (Ч. Цыдендамбаев); анханһаа нааша эхинһээ, үнинһѳѳ (изначально): Аюуша худа бидэ хоёр анханһаа нааша арба-табаханаа адуулаад лэ, аарсаар дутаагүй, аминдаханаа һуужа байдаг хүнүүд хаямди даа (Х. Намсараев); үнинһѳѳ нааша (с давних пор): Үнинһѳѳ нааша нэгэшье туурга һэльбэгдэжэ, альганай зэргэ һэеы нэмэгдээгүй (Ч. Цыдендамбаев); һая нааша а) hүүлэй үедэ (в последнее время): Һая нааша иигэжэ нүхэрэйнгѳѳ энеэхые хараагүй Кервут мүн лэ эльгэ хатан, һууриһаа бодобо (Д. Батожабай); б) энэ дороо, удангүй, ойродо (в ближайшее время, скоро): Ѳѳдѳѳ хараад, шэхээ табяад шагнахадам, һая нааша бордоһо саһан болихо янзагүй (Ц.-Д. Хамаев); 2) болотор, хүрэтэр, түрүүн, эртэ (раньше, до): Яаха гээшэб, эсэгэнь холо агнажа ошоо, һүниһѳѳ нааша ерэхэгүйнь (Д.-Д. Дугаров); 3) ямар нэгэ юумэнhээ эхилээд, хэлэжэ байhан хүн тээшэ (от, к): Жэгдэ бэшээр һаруултан эреэлжэлһэн саһан дээрэ Байвалай һүүдэр түүдэгһээ нааша холо хүрэтэр бархайн, зэбүүнээр түглын харагдана (Д.-Д. Дугаров); столhоо нааша столhоо эхилээд, хэлэжэ байhан хүн тээшэ (от стола): Столhоо нааша үүдэн хүрэтэр хибэс дэбдеэтэй (Г.-Д. Дамбаев); 4) тухай, абан (до, около того, почти с…): Зургаа-долоон пүүдһээ нааша лаб лэ хэмжүүртэй, тэнзэгэр ехэ гэдэһэтэй, миисгэй нюдэтэй, ехэ нүхэнүүдтэй, һарнагар хамартай энэ хүнэй хажууда Ган-Булад эреэн гүрѳѳһэн шэнгеэр бэеэ зэһээд зогсошобо (Ц.-Д. Хамаев); 5) ямар нэгэн үйлэ хэжэрхин алдан (чуть не…): Үүдэндэнь шэхэеэ няалгахаһаа нааша шагнаархахадань, досоонь амиды хүнэй абяан дуулдабагүй (М. Осодоев).