НААДАХА

гл. 1) нааданхайгаар һамаарха; элдэб наада зугаа үүсхэхэ, эрхилхэ, элдэб найр зугаа дээрэ сэнгэхэ, хүхихэ; элдэб бэеын тамирай гү, али шуналта, атаатай, мүнгэтэ нааданда оролсохо (играть, развлекаться, забавляться; участвовать в спортивных или азартных играх): Нэгэ газарта, Покровкын Адагта түрѳѳд, багаһаа хойшо хаяа хадхажа һууһан, багаһаа хойшо сугтаа наадажа ѳѳдѳѳ болоһон хоёр гээшэбди (Б. Мунгонов); Тогоошо волейбол наадажа үзѳѳгүй дээрэһээл басагантай наадахаһаа аягүйрхэнэ ха юм (Д.-Д. Дугаров); хоргодолсон наадаха нэгэнь бэеэ далдалжа, нүгѳѳнь тэрэниие бэдэржэ олохо (играть в прятки): Газаа үхибүүд хоргодолсон наадажа, дал хорёо тойрожо ябажа гүйлдэнэ (Б. Мунгонов); шатараар наадаха шатардаха (играть в шахматы): Баярмаа үлхэн оёхо оёдолоо гаргаба, Петя Жаргал хоёр бишыхан шатараар наадажа эхилбэ (Б. Мунгонов); хаарта наадаха хаарталдаха (играть в карты): Энээнһээ урда тэдэ хаарта наадажа, хоёр-гурбан шара солхообоо шүүлсэдэг, нэгэшье һанаагаа зобохо юумэгүй, хүхижэ зугаалагша бэлэй (Д.-Д. Дугаров); ами наһаараа наадаха хэрэггүйдэ ами наһаяа аюулда оруулха (≈ играть со смертью); биржэ дээрэ наадаха биржын хонжоо наймаа хэхэ, ондоо сэнгээр худалдаха, хонжохо (играть на бирже); 2) найр, зугаа, бүгэдын найр зугаа, олон зоной хабаадалгатай зугаа, бүлэг бүлэгѳѳрѳѳ үдэшэндѳѳ элдэб зугаа эмхидхэхэ гү, али хабаадалсаха (организовывать или участвовать в вечеринке, фестивале и др. мероприятиях): Тээ саана түүдэг тойрон, нэрьен наадажа, дуулалдажа байһан залуушуулай хажууда ошожо зогсод гээд, ѳѳрынгѳѳ шэнэ гэр тээшэ алхалба (Б. Санжин, Б. Дандарон); наадаха нарьяха һайса сэнгэхэ, хүхилдэхэ (как следует развлечься); наадаха зугаалха (гү, али найрлаха) бэеэ һамааруулан, амаруулан хүхюутэй наада зугаа эрхилхэ (развлекаться, гулять, веселиться): Инаг хоёр нүхэдэй иимэ удхатайгаар наадан зугаалан байхань, нааданай дээжэ сэсэн үгэнүүдэй сэсэг намаа шэнги бэлэй (Х. Намсараев); …эгээл тэрэ Бальчин гулваагай һууһан Сандахын Адагта мори урилдаажа, эбэр номо харбажа, бүхэ барилдажа наададаг найрладаг байһан юм (Б. Мунгонов); түрэ наадаха хурим түрэ хэхэ, хуримнаха (играть свадьбу): Гэндэн зүрхэнэйнь инаг хайрата нүхэршье һаа, түрэеэ наадажа, һамга хэжэ үрдеэгүй ха юм (Ц.-Д. Хамаев); 3) зүжэгэй роль гүйсэдхэхэ (исполнять роль в спектакле): Репетицэ дээрэ Малаадай ѳѳрынгѳѳ наадаха бюрокрадые айхабтар һайнаар наадаба (Ц. Дон); 4) хүгжэмэй инструмент дээрэ хүгжэм гүйсэдхэхэ (играть на музыкальном инструменте): Ѳѳрѳѳ наадажа шададагшьегүй һаа, Алексей Ильич хүгжэмэй инструментнүүдые суглуулха айхабтар ехэ шуналтай һэн (Ч. Цыдендамбаев); гитараар наадаха гитара дуугаргаха, гитарын хүбшэргэ татажа хүгжэм гаргаха (играть на гитаре): Энэ үедэ Лаура майханайнгаа ойро гитараар наадажа һуугаа һэн (Ц.-Д. Хамаев); нервэ дээрэ наадаха зорёон газар сухалынь хүргэхэ (играть на нервах); 5) тоомоо таһарха, бэе бэеэ гааруулан зугаалха, шоглохо, зугаахина хэлэхэ, гасаалха (подшучивать, поддразнивать друг друга, насмехаться): – Зай, зай, бү сухалдыш даа, Намжал, би наадажа тиигэнэб (К. Цыденов); наадажа дуугарха (гү, али хэлэхэ) хүхюунэйхии шоглон юумэ хэлэхэ (говорить в шутку, шутить): Сэсэг наадажа дуугараа ёһотой, тиигээд аман байнал гэжэ болохотой болохогүй үгэ хэлэхэнь аягүй байна (Х. Намсараев); 6) туяатаха, гоёор ялаганаха, ялаганалдаха (играть, сверкать): Һэеы гэрэйнь дээбэри нүхэлжэ һуулгаһан оонигор бишыхан сонхоорнь үндын гараһан үглѳѳнэй наран шагаажа, һаруул шарахан туяагаа баруун хойто ханада тулган шаран наадаха юм (Н. Очиров); 7) хѳѳсэлдэхэ, даралдаха, унталдаха (заниматься любовью): эхэнэртэй инаглан наадаха; 8) загаһанай түрьһэеэ хаяха (нереститься, метать икру – о рыбе); 9) хурын болон һойрой онсо маягаар хүдэлэн дуугаржа эмэ шубуу дуудаха (токовать – о тетеревах и глухарях); ○ сэнгэхэ, энеэхэ гэжэ үгэнүүдтэй парн. хэрэгл.