МУНДУУ

тэмд. н. 1) хүсэтэй, нүһэр, абарга томо, туйлай ехэ, угаа томо, мантан (мощный, сильный, огромный): Нэрэ суугаараа, мундуу бэеэрээ һүр үзүүлмэ Дагбаһаа залуу хүбүүн һүрдэбэшье, бардам янзаар ороходонь баһана гэжэ һанаад, сухалаа хүрэжэ захална (Д.-Д. Дугаров); мундуу томо (гү, али ехэ) асари ехэ, томо, арьягар (громадный, огромный): Мундуу ехэ архидаанай хойно һогтуугаар унташаһанаа һая бодоод ерэһэн хүн гэжэ хэнэйшье таамаар байба (Д. Батожабай); мундуу шиираг хүсэтэй, бата, хүдэр (сильный, крепкий): Цэрэмжэд томо бэетэй, тоомгүй, мундуу шиираг, хүсэхэ наһаяа хүсэһэн, шүдэлхэ шүдэеэ ургаһан басаган һэн (Ж. Тумунов); мундуу хүсэтэй бар ехэ хүсэтэй (огромной силы): Залуу шиираг, мундуу хүсэтэй, мухинха зоригтой ябаһан Хурьган ажабайдалай асуудал тухай хэзээшье иитэрээ толгойгоо зобоогоогүй юм (Б. Санжин, Б. Дандарон); мундуу нюдарга мантан томо нюдарга (кулачище): Тогоошые Арьяшка хажуу тээшэнь дуудажа абаашаад, шара нюдэеэ хэрзэгыгээр ялалзуулан, мундуу нюдаргаараа занган байжа, элдэбээр шашана (Д.-Д. Дугаров); мундуу hалхин шанга, ордоhотой, хүсэтэй hалхин (сильный ветер): Аймшагтай мундуу һалхин мушхаржа, хоёр хүл дээрэһээ унагаахаа забдан үлеэнэ (Ц.-Д. Хамаев); мундуу муяа бушуу, хүсэрхүү, бэерхэг, һайрхуу (удалой, хвастливый); мундуу муяа хүбүүн шиираг дундаа ябаһан хүн, мантагар шиираг хүбүүн (детина): Тиигэһээр байтар Баргажанай Тэнэг Бүхэ түрүүтэй баяшуулай бардам зантай, ама халамгай мундуу муяа хүбүүд сугларжа, нюдаргын орондо хулһан ташуур наранда ялагашуулжа захалба (Д. Батожабай); 2) ёборгон, бадарган, шэрүүн (резкий, грубый): Зүб даа, зүб лэ хэлэнэ, энэшни анханһаа нааша ахамад ноёдһоо, ахай баабайнарһаа айдаггүй, бэерхүү бэрхэ, муу муухайень мулта доло, нюуртань нёлбоһотойгоор табидаг мундуу шэрүүн хүн хамнай даа (Х. Намсараев); мундуу мунайд бадарган, шэрүүн, хүйхэр, һаахар янзын, һаахалзуур (грубый, залихватский): Yндэр туранхайшье һаа, туйлай шүрбэһэлиг бэетэй, мундуу мунайд ахадаа бар хүсѳѳр таһа булигдаха байбашье, номгорһон янзатай дуугарба (Ш.-С. Бадлуев); мундуу ааша бүдүүлиг, ёборгон, бадарган ааша, аяг зан (грубость, грубый нрав); 3) худхаляа, уймар, олон зантай, задагай (взбалмошный, невоздержанный): Эрэ хүнэй хубсаһатай, мундуу абари зантай Лёнхобые тиигэжэ һанахань зүбшье һааб даа (Ц.-Ж. Жимбиев); мундуу ябадал мунинха зан (лихачество); 4) һалан, хайша хэрэг (небрежный); 5) хүжүүн, адар (неуклюжий); ○ уймар гэжэ үгэтэй парн. хэрэгл.