МОГОЙ

1. юум. н. ута нарихан бэетэй, хурса шүдэнүүдтэй, ута томо хорхойдо адли түхэлтэй газараар мүлхидэг амитан, олонхинь шүдэндѳѳ хоротой (змея): Бешимэй саагуур сарбуугай шэнээн бүдүүн ута могой маряаһандал гулгажа ябаа (Д.-Д. Дугаров); Могойе нарин гэжэ бү баһа –хадхадаг, мориие номгон гэжэ бү голо – собхордог (Оньһ. ү.); Хүнэй гараар могой барюулха, ѳѳрын гараар үрмэ бариха (Оньһ. ү.); хара могой түнх. хорогүй, хорото бэшэ могой (уж); шара могой хорото могой (ядовитая змея); 2. тэмд. н. могойдо хабаатай, могойрхуу, могойдо адли (змеиный, похожий на змею); могой жараахай могойдо адли ута бэетэй жаахан загаһан (вьюн); зосоом могой муу болоод байна бэем муу, ядаралтай болоод байна, сэдьхэлни тааранагүй (на душе у меня мрачно); могой жэл арбан хоёр амитанай нэрээр нэрлэгдэһэн жэлнүүдэй зургаадахи жэлэй нэрэ (год змеи, название шестого года в двенадцатилетнем животном цикле): Энэ могой жэл амитан зониие бү зобооһой даа гэжэ һүгэдѳѳб (Ц.-Ж. Жимбиев); могой жэлтэй могой жэлдэ түрэһэн (родившийся в год змеи): Хулгана жэлтэй эрэ могой жэлтэй эхэнэртэй гэр бүлэ боложо һуубал, ѳѳрѳѳ бэшэ, харин һамганиинь жаргалтай һууха (buryadxelen.com); могой һара майн зургаанһаа июниин табан болотор зургаадахи һарын нэрэ (месяц змеи); могой саг 9 саг 40 минутаһаа 11 саг 39 минута хүрэтэр хоногой зургаадахи сагай нэрэ (час змеи): Иигэһээр байтар мордохо гэһэн могой сагыньшье, бууха гэһэн морин сагыньшье үни заяанда үнгэршоод, үдэ шахажа, халуу шатаад, һоно батаганашье дүүешэбэ (Х. Намсараев); модон голтой, могой һаналтай хүн мэхэтэ муухай, хара мэхэтэй хүн (коварный человек, ≈ змея подколодная): Харин минии газар уhан дээрэхи ганса хайрата басагыем эрихэ hанаатай ерээбши! Яажа нюдыем эрижэ ерээгүйбши, гахай даhаа. Яагаа модон голтой, могой hаналтай нохойбши! (Ц. Дамдинжапов).