ГЭШХҮҮЛХЭ

үйлэ ү., идх. залог 1) юумые хүлѳѳр даруулха, дэбһэхые баадхаха, ябуулха (заставлять топтать, наступать, идти): …басаганай хүлһѳѳ мүлшѳѳр баряашье һаа, дүмүүхэнээр бэе тээшээ татан, нюргаараа хабсагай түшэжэ, ээм дээрээ гэшхүүлээд, булшангаарнь хам тэбэрижэ, бэедээ хашан, доошонь һолжоруулбаб (З. Гомбожабай); 2) хүлдэ дарагдаха (быть растоптанным, давать топтать, растаптывать; допускать потраву): Һүүлэй һүүлдэ Жалмын мэдэн гэхэдэ, Агын дасанда Булад хүбүүнэйнь зоной хүл доро ороод гэшхүүлжэ байхада абарааша хүн тэрэ Галсан гээшэнь байгаа ха юм (Д. Батожабай); һамна бута (гү, али няза) гэшхүүлхэ тооһон болотор дэбһэгдэхэ, бизарха, низарха (быть растоптанным в пыль, в пух и прах): Үеын үедэ үмхи яһаяа һамна бута гэшхүүлхэт! (Х. Намсараев); Хонидто няза гэшхүүлжэ үхэг! (Ц. Шагжин); хүлѳѳ гэшхүүлхэ хүлѳѳ даруулха (отдавить себе ногу): – Мэдэхэгүй… – залуу эхэнэр дошхон үнеэгээ хабидаха уяхаяа аягүйрхэжэ һууһаар тэрээндээ хүлѳѳ гэшхүүлээд, шүүд уйлан алдабашье, шүдэеэ хам зуугаа һэн (Ц.-Ж. Жимбиев); 3) отондо оруулха (покрывать, случать скот): Үбэлэй янгинама хүйтэнэй үеэр олонхи боомонорынь бухада гэшхүүлээд, үни заяанай хожороод, мүнѳѳ дэлэнтэжэ ябанал хаш даа (М. Осодоев); ◊ газар гэшхүүлэн баримталан, удаа дараалан (основательно): Столдо һууһан энэ саг соогоо нилээд олон баясхалантайшье, гэмшэлтэйшье юумэнүүдые Доржо газар гэшхүүлэн мэдэжэ абана (Ч. Цыдендамбаев); 4) ябаха, алхаха (идти, шагать): Тиибэшье яаралгүйхэн гэшхүүлһээр Бэлшэрэй баруун хушуу орёожо, зүүн бэедэхи Хүрилгѳѳтэ уулын баруун хүнхэр тээшэ һарабшалхадань, адуун харагдабагүй (Д. Эрдынеев); гэр тээшэ гэшхүүлхэ гэр тээшэ алхаха (шагать в сторону дома): Галша үбгэн хойноһоонь хаража, бодолгото болон, нилээд удаан байһанай һүүлдэ, аалиханаар гэр тээшээ гэшхүүлээ һэн (Х. Намсараев).