ГЭЭГДЭХЭ

үйлэ ү., хүлеэгд. залог 1) үлэхэ, хойно гараха, хожомдохо (остаться, отставать, опаздывать): Тэрэнэй хойноһоо тарган һамгаяа шэрэһэн гал шара һахалта Бобровский тайшааһаа яабашье холо гээгдэхэгүйе оролдон оодоргобо (Ч. Цыдендамбаев); Гэшхэхэнь удаан, гээгдэхэнь түргэн (Оньһ. ү.); гээгдэжэ ерэхэ хожомдохо (опаздывать): Тэдэнэй шанга шангаар хѳѳрэлдэхэдэ, омог хүхюутэй энеэлдэхэдэ таняад, гээгдэжэ ерэһэндээ аягүйрхэбэшье, тиишэ томо томоор гэшхэлбэ (М. Осодоев); автобусһоо гээгдэхэ автобусто үрдихэгүй (опаздывать на автобус): Автобусһоо гээгдэбэл үүр сайтар шахуу ябагалха болохош (С. Цырендоржиев); 2) ошохогүй, таһалха, хаяха (пропускать, упускать): Энэ үдэр Шойнзон нютагайнгаа врач үбгэнтэй хээрэ гаража, хабартаа тарилга хүүлээгүй гээгдэһэн хүнүүдые тариха байгаа (З. Гомбожабай); хэшээлһээ гээгдэхэ хэшээлдэ орохогүй (пропускать урок): Энэ хэшээлһээ бү гээгдэгты! (Ц. Шагжин); һургуулиһаа гээгдэхэ а) хэшээлээ таһалха (пропускать учёбу): Үбһэндэ ябажа, үертэ хаагдаад, хэшээлһээ гээгдээ гэһэн справка шамда үгэхэгүй (С. Ангабаев); б) нэгэ класста хоёр жэл һураха (оставаться на второй год): …хоёр жэлдэ удаа удаагаар һургуулиһаа гээгдэһэн дээрэһээ мүнѳѳ долоодохи класста һурадаг юм (Х. Намсараев); 3) үгы болохо, хаягдаха, хаюулха (быть оставленным, утрачиваться, теряться): Эндэхэнэл Хандын эгээл жаргалтай үхибүүн хаһань гээгдэһэн, ажабайдалай хүсэтэ урадхал сохиһон юм (Д. Эрдынеев); таһаран гээгдэхэ үгы болохо (теряться): Уушха зүрхэмни ударжа, таһаран гээгдэжэ байһан мэтэ болоо һэн (Х. Намсараев); 4) үншэрхэ, ойро түрэлэй хүнгүй үлэхэ (сиротеть, лишаться кого-л.): Арба нэгэтэйхэн үхибүүн гүйхэдэжэ ябахадаа түрэһэн эсэгэһээ гээгдэжэ, түрүүшынгээ ехэ уйдхар гашуудалда дайрагдаһан хүм (Б. Мунгонов); эхэ эсэгэһээ гээгдэхэ үншэрхэ (сиротеть): – Намайе эхэ эсэгэһээ гээгдэһэн урагшагүй үншэн хэнзэ, наһаараа зобохо амитан гэжэ бажа түрэлэймни зон хэлсэгшэ (С. Доржиев); 4) шэлж. наһа бараха, наһа бараһан хүниие мүнѳѳнэйхидэл бэшэ, харин бэеынь эмээлэйнгээ хойно бүгтэрүүлэн, тала руу абажа ябаад унаһан (гээгдэһэн) газартань орхидог ёһонһоо эхитэй үгэ (умирать): …тэрээнһээ уламжалан, ѳѳһэдынгѳѳ үни сагта гээгдэһэн ганса арюухан басагаяа һанаандаа оруулжа… (Х. Намсараев).