ГАР

юум. н. 1) ээмһээ эхилээд, хурганай үзүүр хүрэтэрхи хүнэй бэеын дээдэ хоёр мүсэ (рука, одна из верхних конечностей человека): Эхэнэрэй гар шэнги, нариихан хургатай гараа стол дээрэ табяад, хоёр нюдѳѳ шэб анинхай хэлэжэл хэлэжэл байна (Ч. Цыдендамбаев); гар гараа барилсан ябаха хүтэрэлдѳѳд ябаха (идти держа друг друга за руку, идти рука об руку); гар гараа барилсаха гар гараа адхалсан мэндэшэлэлдэхэ, уулзалгын баяр гэршэлхэ, амаршалалсаха, баясхаланаа мэдүүлхэ, мүн мордолгын баяр хүргэхэ (пожать друг другу руку при встрече, прощании и пр.): Тэрэ хоёр гар гараа барилсажа танилсаашьегүй һаа, һаянай мэндэшэлэлсэдэг болонхой (С. Цырендоржиев); гар руугаа ханяаха амаа гараараа хаагаад ханяаха (кашлять, прикрыв рот рукой); гарһаа табиха алдаха, орхихо (выпускать из рук): Энэ ном гарһаа табихагүйб; гар хүл дүрбэн мүсэ (руки и ноги, конечности): Гал хүлѳѳ түлижэ, Гар хүлѳѳ хүлшѳѳнэ (Х. Намсараев); гараа үргэхэ а) гараа ѳѳдэнь ёдойлгохо (поднимать руку или руки): Бирид тэрэниие холоһоо хараад, гараа үргэжэ мэндэшэлбэ (Б. Мунгонов); б) дуугаа үгэхэ (голосовать): Нютагаархин, таанар ѳѳһэдѳѳл гараа үргэжэ һунгахаһаа урид мэдэхэл байгаа ха юмта даа (Б. Мунгонов); гар дамжаха гарһаа гарта орохо, удаа дараа ондо ондоо гарта орохо (переходить из рук в руки): Хүбүүдэй гар дамжажа шулуунууд һубарина (Ч. Цыдендамбаев); гарһаа гарта ябуулха гар дамжан ябуулха (передавать из рук в руки): Бишыхан модон аяга соо хэгдэһэн һүнһѳѳ бултадаа түхэреэлэн, гарһаа гарта ябуулжа, ама хүрэбэд (А. Ангархаев); гар дааха (гү, али даажа абаха) бэе дээрээ харюусалга абаха, ямар нэгэн юумэнэй түлѳѳ бэеэрээ харюусаха (брать на поруки, ручаться, давать поручительство): Энэ Бата нэрэтын намда мүнѳѳ намар хэхэ болоһон хүдэлмэридэ гар даажа, найдуулһанаа мэдэхэ хэрэгтэй! (Х. Намсараев); гар даалга харюусалга, бэе дээрээ абалга (ручательство, порука, поручительство): гар даалгатайгаар үгтэхэ; гар даалгаар табигдаха харюусалга доро табиха, табилгые бэе дээрээ дааха (отпускать на поруки); хоёр жэлэй гар даалгатай часы түрүүшын хоёр жэл соо эбдэрээ һаань, түлѳѳһэгүйгѳѳр заһаха харюусалгатай часы (часы с гарантией на два года); гар даалгаха зууршалагша болохо (быть посредником); гар доро а) дүтэ, миин абахаар (под рукой, под руками иметь, быть, находиться); б) хүнэй мэдэл доро байдаг хүнэй хэлэһээр, хүнэй һанаһан соо, ѳѳрын эрхэгүй (в чужом ведении, только по указанию): Элдэб түрүүлэгшын гар доро хүдэлхэ гээшэньшье тэдээндэ баһал миинтэ хэрэг байгаагүй (Ш.-С. Бадлуев); гар дорохи хүн туһамарша, гар үзүүрэй хүн (подручный); б) яба гэһэн тээшэ ябадаг хүн, тухирдаһан (приспешник): Тайшаагай гар дорохи ноёдой олонхинь энэ дурадхалыень дотороо буруушаажа байбашье, ахалагша ноёнойнгоо урдаһаа ама гаража зүрхэлбэгүй (Б. Санжин, Б. Дандарон); гар дээгүүр гараар, гар дамжан, гарһаа гарта (на руках); гар дээрэ а) ходо тэбэрюулээд байдаг (на руках, на руки): гар дээрэ һураһан үхибүүн; б) шэлж. бэлэн байһан – мүнгэн тухай (наличные): Гар дээрэ байһан мүнгэмнай балайшье ехэ бэшэ; гар дээрэ оруулха бэлэн мүнгѳѳр түлэхэ, бэлэн мүнгэ оруулха (вносить наличными): байра барилгын мүнгэ гар дээрэ оруулха; гар дээрэхи мүнгэн бэлэн мүнгэн (наличные деньги): гар дээрэхи мүнгэеэ гамнаха; мухар гар ямар нэгэ үбшэнэй ушараар, үгышье һаа гэмэлтэлгэһээ боложо тайруулһан гар (культя, культяпка, култышка): Дайнда шархатаад тайруулһан зүүн мухар гарынь хажуугаарнь үбдѳѳд һаланагүй (В. Гармаев); гар мухар юушьегүй, яахашье аргагүй (как без рук, ни с чем): – Таанадай бэлэг барихада би гар мухар hууха гүб? (Г.-Д. Дамбаев); гар мухар болохо юушьегүй болохо, яахашье аргагүй болохо (оставаться с пустыми руками или ни с чем, быть как без рук): Хажуурни эбдэржэ гар мухар болобоб; гар мүлшэ а) найдабаригүй (ненадёжный); б) барюубшагүй, тулюур, яндан бага (слишком малый); гар мүлшэтэй зѳѳри барихадаа муу, зѳѳри барижа шададаггүй, хооһортороо һалгадаг (непланомерно расходующий всё до последнего); гар хараха хүнэй тэдхэбэридэ орохо (жить на иждивении): Амаяа ангайһан амиды тулам болошоод мүнѳѳнһѳѳ хойшо хоймортотнай һуухалтайб. Хүнэй гар хараха саг үшѳѳл байха даа (Ч. Цыдендамбаев); гар хүргүүлхэгүй а) ойро хүргэхэгүй, дүтэлүүлхэгүй, хорото һэдэлгэ хүүлэхэгүй (не допускать посягательства); б) шэлж. наһатай хүниие һайнаар харууһалха, һайнаар үргэхэ (заботливо ухаживать, напр. за старыми); гар хүрэгдѳѳгүй ойроо хүртѳѳгүй, анханайхяараа (нетронутый, девственный): гар хүрэгдѳѳгүй халюуран байһан сабшалан; гар хүрэлгэ а) сохилго (избиение, побои); б) хорото зорилгоор ѳѳрын бэшэ юумэндэ оролго, хулуулга (посягательство): гүрэнэй зѳѳридэ гар хүрэлгэ; б) сохилго (рукоприкладство); гар хүрэхэ а) барижа үзэхэ, дайраха (касаться руками, дотрагиваться, доставать до чего-л.): Түмэр хүхэ боолтыень Түгдэ татан хангилжа, Модон хобтыень могсолжо, Гар хүрэн гаргана (Х. Намсараев); б) эхилхэ (начинать): оёдолдоо гар хүрэхэ; в) шэлж. сохихо, наншаха (бить, наказывать): Хэршье хулгайшан, дээрмэшэн хадаа үнэн сэхэ, һайн хүнүүдтэ гар хүрэжэ үзѳѳгүйб (Б. Санжин, Б. Дандарон); гар хүрүүлхэ сохюулха, наншуулха (быть битым): Барһамшье даа, айха сошохонь зүб, Хүндэ гар хүрүүлээгүй амитан ха юм (Н. Очиров); бэедээ (ами наһандаа) гар хүрэхэ ѳѳрыгѳѳ (бэеэ) хороохо (налагать на себя руки): Хэнииешье табинагүй. Бэедээ гар хүрэжэрхинэ аа гү гэжэ һамгад айна (В. Гармаев); гараар хүрэшэгүй айхабтар һайхан, хүртэшэгүй (недоступный, неприкосновенный): …хирэтэй гараар хүрэшэгүй сэбэр һайхан дангина байхадань… (Х. Намсараев); гар һула (гү, али хооһон) а) юумэгүй, юушьегүй (без чего-л., с пустыми руками): – Ламбагайгаа гар һула гаргажа болохогүй ха юм, – гэжэ аргаахан, гансал миниил дуулахаар шэбэнэбэ (Ц.-Д. Хамаев); Шараа нюсэгэн Галдан гар хооһон нүхэн сооһоо гараба (Д. Сультимов); б) юушье хэнгүй, гараа һугсараад (без дела, сложа руки): Бүхэли жэл ажал хүдэлмэри хэнгүй, гар һула һууха гээгүй хүн аабзаш даа? (Ц.-Д. Хамаев); Үндэр наһатай үбгэд, хүгшэдшье гар хооһон һуунагүй (М. Осодоев); гар (гү, али гартаа) элбэг харуу бэшэ, хүндэ юумэ үгэдэг, хүнтэй хубаалдадаг (щедрый): Хандама яһала гар элбэг хүн юм; гар бардам элбэг гартай, хүндэ юумэ элбэгээр үгэдэг, бад байса үгэдэг (хвастливо щедрый); гараар бэшэжэ буулгаха гарай хүсѳѳр, ручкаар гү, али карандашаар буулгажа бэшэхэ (переписывать от руки, списывать); гараар бэшэмэл (гү, али бэшэһэн, бэшэгдэһэн) ручкаар гү, али карандашаар, ондоо техникэ хэрэглэнгүй бэшэһэн (рукописный): Гараар бэшэмэл эдэ үльгэрнүүд яаһан бэрхэ хадагалагдаа гээшэб? (Ч. Цыдендамбаев); гараар сабшаха гар хажуураар сабшаха (косить вручную): Буусын үрмэдэһэ, халаахай гараар сабшаха байгаат! (Д. Эрдынеев); гараар сохиһон барлаагүй, бэшэдэг машинкаар сохиһон, буулгаһан (перепечатанный на пищущей машинке): гараар сохиһон романай эхэ бэшэг; гараар тариха элдэб техникэ хэрэглэнгүй, хүрзѳѳр малтажа тариха (сеять вручную): Капустын рассада гараар таридаг юм; гараар тарилга техникэ хэрэглэнгүй тарилга (ручной сев); гараар тэжээхэ ямар нэгэн шалтагаанаар эхэеэ хүхэдэггүй амитанай зулзагые угжаар тэжээхэ (кормить из рук): Эдэ хулганануудые зорюута гараар тэжээжэ, энэ бурханай шабинар болгон табидаг юм (Д. Батожабай); гараар хэһэн гэр дээрээ ѳѳрынгѳѳ шадабаряар бүтээһэн (самодельный): Би наһаараа иимэ муухай юумэ хэжэ шадаагүй хүн аад, ѳѳрынгѳѳ хоёр гараар хэһэн һүринүүдтэ яабашье гарни ошохогүй байба (Ц. Дон); гар хэлгын юумэсэр (гү, али юумэн) гэр дээрээ ѳѳрынгѳѳ шадабаряар бүтээһэн юумэн, хэрэгсэл (самоделка); гараараа сагаалха алдууень хинаһан хойноо сэбэрээр буулгажа бэшэхэ (переписывать набело); гараараа уһалха уһа зѳѳжэ, хүнэгѳѳр гү, али лейкээр уһалха (поливать вручную); улаан гараараа тулюур, барга аргаар ямар нэгэн ажал бүтээхэ (голыми руками): Урдань таряагаа улаан гараараа шахуу хуряан абажа, талхан болгон буйлуулдаг байгаа; улаан гараараа тулалдаха ямаршье юумэ хэрэглэнгүй сохилдохо, нюдаргын шалаа гаргаха (драться врукопашную): Улаан гараараа энээнтэй хайшан гэжэ тулалдахабиб (С. Ангабаев); гарта байха а) гар соо байха, гарта бариха (держать в руке): Теэдшье мүнѳѳ тэрэнэй гарта байһан туулмаг соо юун байна гэжэ һананат? (Ц. Шагжин); б) хүнэй мэдэлдэ байха (находиться в чьих-л. руках): Хуули минии гарта байха, – гээд урдаа байһан духаряагаа абана (Х. Намсараев); гарта орохо а) абтаха, бии болохо, баригдаха, диилдэхэ (попадать в чьи-л. руки): Юрэдѳѳ эмниг адууһаншье шиираг хүбүүнэй гарта орохолоороо, түргѳѳр амаа мэдэдэг бэшэ аал? (Ж. Балданжабон); б) шэлж. хүнһѳѳ дулдыдаха, хүнэй хэлэһэн соо байха, хүнэй мэдэлдэ байха (находиться в зависимости от кого-л.): Энэ минии Бата гэнэн һайрхуу зантай аад лэ, Бата зайһанай гарта орожо, мүнѳѳ хүрэтэр мултаржа шадаагүй юм (Х. Намсараев); в) хүнэй харууһанай болохо (нуждаться в уходе): шадалаа дууһажа, хүнэй гарта орохо; гартаа абаха (гү, али бариха) а) ямар нэгэн юумэ бариха (брать в руки): Ардан салир гартаа абажа, хүрэһэн шабааһа газарһаа хобхолно (Х. Намсараев); б) дааха, эдэбхитэйгээр хабаадаха (принимать на себя, нести ответственность): Түрынхидтэ хоёр зуун табаг түхеэрхэ хүдэлмэри Базардаан гартаа абанхай, яараха гүйхэнь тэнсэлгүй (Ш.-С. Бадлуев); в) нүлѳѳндѳѳ оруулха, үгэдѳѳ оруулха, диилэхэ (забирать в свои руки, прибирать к рукам): Мүнѳѳ хирэнь минии үетэн засаг гартаа абажа, бүхы юумэнэй түлѳѳ харюусалгатай болохо ёһотой байгаа бэшэ гү? (Ч. Цыдендамбаев); һайн зангаараа гартаа абаха һайнаар хандаха, һайн нүлѳѳ үзүүлхэ (подкупать своей добротой); бэеэ гартаа абаха бэеэ бариха, тайдхарха, уушхарха (взять себя в руки): Теэд үбшэн баабай тухайгаа һанамсаараа, гансата бэеэ гартаа абажа, түргэхэн хүл дээрээ бодобо (Д. Эрдынеев); гартаа баримтатайгаар тулгамжатайгаар, баталамжатайгаар (с фактами на руках): гартаа бариматайгаар сүүдтэ ошохо; гартаа ороһон юумэ хам шүүрээдхихэ а) абаадхиха, эзэмдээдхихэ (хватать, брать в свои руки): гартаа ороһон юумэ хам шүүрээдхидэг хүн; б) бүхыгѳѳрѳѳ орохо, шунан орохо (ухватиться обеими руками); гартаа ороһон юумээр наншаха бариһан юумээрээ сохихо (бить чем ни попадя): Залуудамни гартаа ороһон юумээрээ наншажа яһала «һургаа» һэнши даа (Х. Намсараев); гартаа оруулха абаха, олохо, бии болгохо (прибирать у рукам): Холоһоо гартаа оруулһан хүм, яажа мэдэхэб, һайн мориндо эзэн олон гэгшэ гүбэ, дахаха нэхэхэдээш болохо (Д. Эрдынеев); гарһаа гараха (гү, али гаргаха) а) үгэгдэхэ, үгүүлхэ, үгтэхэ, хүнэй болохо (выходить, сходить, уходить из чьих-л. рук): Гарһаа гаргахаяа харамнагша һэм. Басаган дүүтэй болоо һаатнай хэрэгтэй байгаа (Ч. Цыдендамбаев); б) ямар нэгэн юумэнэй хүсэд бэлэн болохо, элдүүриеэ хүсэхэ (заканчивать, завершить, довести до готовности): Эдэ арһануудые мүнѳѳдэр гарһаа гаргабаб; в) хүнэй нүлѳѳнһѳѳ гараха, ѳѳрынгѳѳ мэдэлээр ябаха (выходить из-под влияния или опеки): Шишье бүхы наһаараа иимэ байдалтай ябаха бэшэ ха юмши. Нэгэтэ эжын гарһаа гараха ёһотойш (Д. Эрдынеев); г) хэрэгээ болихо, хэрэггүй болохо (выходить из строя): Иигэжэ сэрэгэй частьда түрүүлэгшэтэеэ сугтаа хүрэхэдѳѳ, шэнэ насос табихадаа, гарһаа гараа гэжэ тоолоод, … Гатабай нюдэниинь миһэрэлдэшэхэ юм (Ш.-С. Бадлуев); гар наанаһаа бүхы шадалаараа, байха соогоо, бии үгыгѳѳрѳѳ (изо всех сил, не покладая рук): Харин хүдэлмэридѳѳ ябахадаа, бэлшээриин газар, тоног зэмһэг мэтые гар наанаһаа буляалдадаг, правленидэ, түрүүлэгшэдэ гүйлдэжэ ошодог һэн (Ш.-С. Бадлуев); гар наанаһаа болохо хэрэлдэхэ, муудалдаха, арсалдаха, бии үгыгѳѳрѳѳ тоосолдохо (ссориться, портить отношения): Тиихэдэнь минии хүбүүн гэнэн сэхэ хүн аад, хүнүүдээ үмѳѳржэ, Сэлэнгэдэ байһан Демьян приказчигтай гар наанаһаа болоһон юм (Б. Санжин, Б. Дандарон); гар наанаһаа боломо арсалдаан айхабтар ехэ тоосолдоон, наншалдахаһаа нааша арсалдаан (жаркий спор); гар татахагүй болихогүй, тогтохогүй (не переставать делать что-л.): Гомбошье гар татанагүй, шэл хундага шабхажа мэдэнэ (Ц. Дон); гараараа абаад, хүлѳѳрѳѳ үгэхэ хүндэ туһалуулаад ашыень харюулхагүй (брать руками, а отдавать ногами – о неблагодарном); ◊ алтан гар уран гар, юушье һаань гоёор бүтээжэ шадаха (золотые руки); утатай, гартаа сабуутай хулууша, мэхэтэй (нечистый на руку); гар татуу барюу, харуу, хяһуур (скупой, прижимистый): Бутид гар татуу һамган юм; гараа баряад (гү, али тэбэреэд) һууха юушье хэнгүй байха, залхуурха (сидеть сложа руки): Тиигээд гараа баряад һуунгүй, тэрэ мушхалаатай арһануудые һайса мушха! (Х. Намсараев); 2) бэшэлгэ, бэшэхэ, зураха дүрэ, маяг (почерк, манера): Уран зураашын гар танихаар; тэрээнэй гар һайхан гоёор бэшэдэг, гоё почерктой (у него хороший почерк); 3) нэрээ табижа гэршэлэлгэ, ѳѳрыгѳѳ гэршэлэн нэрээ бэшэлгэ (подпись, расписка, роспись); гараа табиха а) ямар нэгэн юумэн дээрэ гараа хэхэ (класть руку или руки на кого-л., что-л.): Һамганиинь … Дагбынгаа хүзүүн дээрэ гараа табина (Х. Намсараев); б) ѳѳрыгѳѳ үнэмшэлжэ, саарһан дээрэ нэрээ бэшэхэ (расписываться, подписываться): Үдэшэндѳѳ директортэй уулзажа, үнѳѳхи чегтээ гарыень табюулжа шадаагүй байшаһан Нимгэр үглѳѳгүүр конторо тээшэ яаран гэшхэлбэ (Ц. Дон); гар табигдаха саарһан дээрэ нэрээ бэшэлгээр баталагдаха (подписываться – о бумаге); гар табилга нэрээ табилгаар баталалга, гэршэлэлгэ (подпись, расписка; роспись): Танай гар табилгатай саарһагүйгѳѳр Нимаахай үгэхэгүй гэжэ Ардан Жамбаев дахин амидыран дуугарба (Ш.-С. Бадлуев); ѳѳрын гар табилга ѳѳрынгѳѳ нэрээр баталалга, нэрээ табилга (собственноручная подпись); гар табилгагүй а) баталагдаагүй (без подписи, неподписанный): гар табилгагүй саарһан; б) нэрэеэ нюуһан (без подписи, анонимный): гар табилгагүй статья; хуурмагаар гар табиха ондоо хүнэй нэрэ һажаалгажа бэшэхэ (подделывать чью-л. подпись); гар табюулха нэрээ табихыень баадхаха (давать на подпись); 4) гартаа дүйтэй, юумэ хэхэдээ бэрхэ, юумэ хэжэ шадаха шадабари (умение, квалификация): Үгы, эдэмнай яагаа гар дүйтэй үхибүүд гээшэб, ёһото дархашуул юм байнал… (Х. Намсараев); гар уридтай а) уридша, түргэн хэдэг, шамдуу шуумгай (быстрый, расторопный): Хэшэгтынгээ бишыхан ябахаһаань эхилэн, хүбүүмни үетэн соогоо омог зоримгой, түбһэндэ шамдуу шуумгай, гар уридтай, һүбэлгэн шадамарыень тоолон зосоогоо оруулна (Х. Намсараев); б) урид сохижо эхилдэг, урид наншалдаа үүдхэдэг (задиристый, драчливый): урид гартай хүбүүн; эрхим гарай уран дархан дээдэ гарай дархан (мастер первой руки); гар бэрхэтэ юушье хэжэ шадаха, гартаа дүйтэй (мастер на все руки, умелец); гар нугалха юумэндэ һургаха, дүрэтэй болгохо (научить чему-л.): Бүри урдандаа зэбсэг барюулжа, гарыень нугалдаггүй байһандаа Аюухан бэеэ буруушаажа хэбтэбэ (Ч. Цыдендамбаев); ○ нюур, хүл гэжэ үгэнүүдтэй парн. хэрэгл.; 2. тэмд. н. гарай, гартаа баридаг, гараар, гарай хүсѳѳр бүтээгдэдэг (ручной, производимый руками, вручную); гар пулаад багахан пулаад, хамарай пулаад, аршуул (носовой платок): гар пулаадаар хамараа аршаха; гар буу пистолет (пистолет): Забһараарнь гэнтэ гэнтэ гар буунуудай тас-няс гэхэ, пулемёдуудай ута богонёор татажа, жоржогоносо хусалдахань баһа дуулдана (Х. Намсараев); гар бомбо гарай хүсѳѳр шэдэгдэдэг багахан бомбо (ручная бомба): «Гар бомбо хаяа һаань, таһар-удар һүрэхэб» … Манжуур Дамба уусаяа мушхажа, хажуулдин зүдхэжэ, арай арайхан гэдэргээ сухаряад, дахин бүхѳѳр хабшуулдашоо (Ш.-С. Бадлуев); гар фонарь баряад ябадаг фонарь (ручной фонарь): гар фонаряар харгыгаа гэрэлтүүлхэ; гар зэр зэмсэгүүд гар ажалда хэрэглэгдэдэг зэмсэгүүд (ручные орудия, инструменты); гар сабшалга гар хажуураар үбһэ унагаалга (ручная косьба); гар тарилга гар зэмсэг хэрэглэжэ тарилга (ручной сев); гар тармуур ута эшэтэй арбаад тухай шүдэтэй хатаһан үбһэ тармадаг зэмсэг (ручные грабли): Иимэ дээрэһээ наада захын гар хажуур, гар тармуур хүрэтэр зэмсэгээ хурсадажа һураха ябадал таанарта тохёолдоод байна гээшэ (Х. Намсараев); гар хажуур бүхэгэр түхэлтэй, нэгэ таладаа хурса эритэй үбһэ сабшадаг түмэр зэмсэг (коса): Гар хажуур гээшэмнай машинын ябахагүй газарта баһа ушартайл байха юм даа (Х. Намсараев); гар хажууршан гар хажуураар үбһэ сабшагша (косарь): Урдандаа тэндэ хорёод лэ гар хажууршад гараад, хахад һара соо хоёр мянгаад бухал бодхоожорхидог бэлэйбди (С. Цырендоржиев); гар хюрѳѳ нэгэ хүнэй тайраха богони хюрѳѳ (ручная пила, ножовка): … Дармажаб дахинаа гэртэ орожо, шатунайнгаа хуһа, мүн гар хюрѳѳ, харуул, хурса һүхэ, сорьюул, түмэр хэмжүүр гэхэ мэтын дарханай зэр зэмсэгүүдые абаад ерэбэ (Б. Мунгонов); гар тээрмэ хууш. дабхасуулан табиһан хоёр шулуугаар хэгдэһэн талха татадаг зэмсэг (ручная мельница): Елытэр угаагдаһан орооһоёо пеэшэн дээрэ хатаагаад, гар тээрмэдэ оруулжа низалхатайнь хамта эжынь шэрэм тогоон соо забарууха шанаадхидаг (М. Осодоев); гар шэгнүүр арбан килограмм хүрэтэр шэгнэхэ аргатай шэгнүүр (ручные весы, безмен); гар мүнгэн бэлэн байгаа мүнгэн, гэртээ хадагалаатай мүнгэн (наличные деньги, карманные деньги); гар бэшэг (гү, али бэшэлгэ) карандашаар гү, али бэхээр бэшэгдэһээрээ байһан текст (рукопись): үльгэрэй гар бэшэг; гар бэшэгэй (гү, али бэшэмэл) гараараа бэшэһэн (рукописный); гар бэшэлгын эрхэтэйгээр хэблэгдэнгүй байха эрхэтэй (на правах рукописи): гар бэшэлгын эрхэтэйгээр байха депонированна статья; гар зуурын наймаа саг зуурын наймаа, эхир-шэхир наймаа, бага зэргын наймаа (торговля вразнос); гар наймаан гар үзүүрэй худалдаан, эхи-шэхир наймаан (ручная продажа); гар дархан уран дархан (умелец); гар уран (гү, али урлал) ямар нэгэн юумэ гоёожо хэлгэ, оёлго, дархалалга (ремесло, рукоделие); гар уран эрхилэлгэ уран гоёор ямар нэгэн эдлэл бүтээн гаргалга (рукодельничание); гар урлагшад уран дархашуул, гарай бэлэг бүтээгшэд (ремесленники); гар үзүүр (гү, али үзүүртэ) ябаха хүнэй зараһан тээшэ ябаха, гар доро ябаха (прислуживать); гар үзүүрэй хүндэ бэшэ, бага зэргын (нетрудный – о работе): Тиимэһээ гэр тойроноо энэ тэрэ гар үзүүрэй хүнгэхэн ажал хээд, эдеэ хоолоо бэлдээд лэ һуудаг һэн (С. Цырендоржиев); гар үзүүрэй оёдол (гү, али оёлго) бага зэргын оёдол, зугаахина гоёожо хэһэн оёдол (рукоделие): Хэрээһэлэн зураг гаргажа оёлго хадаа гар үзүүрэй оёдол болоно; гар үзүүрэй худалдаан бага зэргын наймаан, эхир-шэхир наймаан (мелкая торговля; ручная продажа): ургасаяа хуряажа гар үзүүрэй худалдаа эрхилхэ; гар үйлэдбэри элдэб машина, техникэ хэрэглэнгүй гар зэмсэгээр бүтээн гаргалга (кустарное производство): гар үйлэдбэриин хубсаһан; гар нэхэлгын бүд гар зэмсэгээр гэр дээрээ нэхэһэн бүд (домотканое полотно); гар олзоборишон ямар нэгэн юумэ гэр дээрээ бүтээгшэ, бэлдэгшэ, гэрэй үйлдэбэрилэгшэ (кустарь); гар ажалай һургагша ажалай дүй дүршэл заадаг багша (преподаватель труда); гар хүсэн бэеын хүсэн, хара хүсэн (физическая сила): Барилдаанда гар хүсэнһѳѳ гадна дүрэ хэрэгтэй; гар байлдаан гарай хүсѳѳр тулалдаан (рукопашный бой); гар тулалдаан гарай хүсѳѳр эсэргүүсэн байлдалга, гардалдалга (рукопашная схватка); гар жэгүүртэн (гү, али далитан) урда хоёр мүсѳѳрѳѳ бага зэргэ ниидэдэг амитад (рукокрылые); гар зуура саг зуура, энэ дороо (мимоходом); гар зуурын саг зуурын, удаанай бэшэ (мимолётный).