ГҮЙЛГЭХЭ

үйлэ ү., идх. залог 1) гүйхыень баадхаха (заставлять бежать): …тиихэдэнь бултыень зэргэлүүлжэ жагсаагаад, таһалга соогуур һубарюулан гүйлгэбэд (Х. Намсараев); ◊ нюдѳѳ гүйлгэхэ обёорон хараха, нюдѳѳ ябуулха (рассматривать): Нэгэ уншаһан юумэн дээгүүрээ хоёр-гурба дахин нюдѳѳ гүйлгѳѳд, зунай сагта Сибириин эрхэ байдалда ябажа хони бэлшээхэ тухай хѳѳрэһэн брошюраяа хажуу тээшэнь орхижо, дурамаа нюдэндѳѳ асарба (Ц.-Д. Хамаев); нёлбоһо (гү, али нюдѳѳрѳѳ уһа) гүйлгэхэ нюдѳѳ уһатуулха, уһатай болгохо, уйлаганаха (прослезиться): Нёлбоһо гүйлгэһэн хоёр нюдэниинь елэгэшэлдэн, хабданги хоёр зубхиинь забһарта хабшуулжархиһан мүльһэндэл харагдаа һэн (Д. Батожабай); – Ямар хүн намайе хардаба гээшэб, – гэжэ уйлаганан, нюдѳѳрѳѳ уһа гүйлгэжэ, һалганан байхадань… (Х. Намсараев); Энэ үедэ углууда хэдэн эхэнэртэ хашагдаад һууһан эхэнэр нам тээшэ хараад, юрэл нюдэнһѳѳ уһа гүйлгэжэ һууба (Д. Дылгыров); наймаагаа гүйлгэхэ наймаалха, наймаа ябуулха (продавать): Дамбагар зузаан газетэнүүдые һугабшалһан хүн мүнѳѳдэрэй һонин тухай шангаар ооглон, наймаагаа гүйлгэнэ (Ц.-Ж. Жимбиев); (арга) ухаа гүйлгэхэ бодожо үзэхэ, бодомжолхо (обдумывать, думать): Би баһал энээн тухай ухаагаа гүйлгэжэ хэбтэнэб, – гэжэ Дамба шэбэнэбэ (С. Цырендоржиев); Агуу Гоохон дүүхэйн арга ухаа гүйлгэжэ, Хүсэ шадалаа зангидажа байтарнь… (Х. Намсараев); 2) морёор гү, али ямар нэгэн унаагаар ябаха (скакать; ехать): Зээрдын түргэнѳѳр гүйхэ бүринь, талын һалхинда, далита бүргэдтэ хүсэгдэшэгүй түргэнѳѳр гүйлгэхэ дуран сэдьхэлдэ түрэнэ (Ч. Цыдендамбаев); Машинамнай саашаа гүйлгэн, бананай ургасын ойро тогтобо (Ц.-Ж. Жимбиев); гүйлгэжэ ерэхэ морёор гү, али ондоо унаагаар хурдан ерэхэ (прискакать; приехать): Тээ ябажа ябатарнь, мориной түбэрѳѳн дуулдаад, үндэр хээр моритой Дармажаб хойноһоонь гүйлгэжэ ерэбэ (Б. Мунгонов); 3) шараха, будаха (покрывать чем-л.): Тэдэнэйнь барюул дээгүүр алта гүйлгэһэн үзэгүүдээр «НБ» (Наполеон Бонопарт) гэһэн вензель һиилээтэй (Ц.-Ж. Жимбиев); Энэ хүнэй хүзүүндэнь шаажан гүйлгэһэн шарабтар ногоон гурбаад тэбхэр тэмдэг хадаатай (Х. Намсараев).