ДУУТА(Й)

(й) тэмд. н. 1) абяатай (звучный, с каким-л. голосом): Хамагай тyрyyн табигша / Хангай хара hомонь / Эрхыhээн гарахаhаа эршэтэй, / Долёоборhоон гарахаhаа дуутай / (Гэсэрһээ); – Дуутай тэнгэри бороогүй, суутай басаган хуримгүй гэлсэгшэ (Ц.-Д. Хамаев); Аймхай хүнэй хормой дуутай (Оньһ. ү.); хонгёо дуутай хонгёо, аялга һайтай хоолойтой (звонокоголосый): Дугаадань хонгёо дуутай бүлбэнүүрнүүд (Ч. Цыдендамбаев); нариихан дуутай шэнгэн, дээгүүр татаһан хоолойтой (тонокоголосый): Намаа сэсэгэйнь залаа дээрэ / Нариихан дуутай гургалдай / Сэсэн уяхан аялгаар / Сэнгэн магтан дууланал (Х. Намсараев); дуутай болохо дуугаржа, хэлэжэ эхилхэ, абяа гараха (заговорить): Үбгэн аба дуутай болон һуутараа, уулзаһан лэ хүнһѳѳ һурадаг юумэн тухайдаа асууба… (Ц.-Ж. Жимбиев); үгэ дуутай хѳѳрэрхүү, хѳѳрѳѳмэ, зоноор дуугаралсажа ядадаггүй (разговорчивый): Алексейн гэрһээ холо ошоходо, таряашадынь һураггүй зоригтой, үгэ дуутай боложо, тэдэнэртэй энэ тэрые хѳѳрэлдэхэ арга олдожошье магадгүй (Ч. Цыдендамбаев); дуутай луу будд. Махешвара гэхэ гү, али Шивын нэгэ нэрэ (голосистый дракон, Махешвара, Шива); муу дуута түби будд. Сүмбэр уулаһаа хойшо оршодог тэбхэр түби, тэрэ түбидэ һуудаг тэбхэр нюуртан ута наһа наһалдаг, элүүр энхэ бэетэн аад, хахир муухай хоолойтой гэхэ (будд. северная страна неблагозвучных голосов); 2) шууяатай, шууяа шэмээтэй, хонгёо шанга хоолойтой, нэерһэн (шумный, громкий): Дуутай тэнгэри бороогүй, суутай басаган хадамгүй (Оньһ. ү.); дуутай дорьбоотой (гү, али зугаатай, шуутай) шаг шууяатай, огсом шанга дуутай (шумный, говорливый): Дорюун согтой, дуутай дорьбоотой, олоороо хүүен ябажа, хүсэтэй эмхитэйгээр ажалаа хэдэгынь Гомбын досоо тодоор һанагдана (Ц. Дон); Үни һэреэд, хүнжэл дороо хэбтэһэн дүрбэн хүбүүдынь эхынгээ ороходо, гэнтэ һэргэжэ, гүбэр-шэбэр хѳѳрѳѳтэй, дуутай зугаатай болонод (Ч. Цыдендамбаев); Хаанаб даа холоһоо, доро саанаһаа город нойрһоо һэрин, үерэй хүүен ерэһэн мэтэ байн-байн дуутай шуутай болоодхино (С. Цырендоржиев); дуутай суутай а) олондо мэдээжэ (известный): Шуур-шуур дуутай, / Шубуун шэнги далитай, / Дуутай-суутай / эСэСэРэй самолёт (А. Шадаев); б) шэлж. муу сууда гараһан, нэрээ хухарһан (ославленный).