ДУУДАХА I

үйлэ ү. 1) абяа, дуугаар гү, али гараараа ерэ гэхэ, ерэхые гуйха, уриха гү, али баадхаха, ойртуулха (звать, вызывать): Эзэниинь арбаад гаран наһанай хүл жорхойхон хүбүү дуудаад, хитадаар хэдэн үгэ дуугарһан бэеэрээ хайшаньшьеб ябуулба (Б. Санжин, Б. Дандарон); докторые дуудаха эмшэниие ерүүлхэ (вызывать врача): Докторые гэртээ дуудажа үзүүлхэдэнь, аша хүбүүниинь хоолойгоо үбдэшэhэн байба (Г.-Д. Дамбаев); такси дуудаха такси захиха (вызывать такси): Сухалдаа зүб, буруугаа сэгнэхэ аргаяа алдаһан Сэндэмэ Раднаевна үглѳѳ эртээр бодожо, такси дуудаад город гүйлгэбэ (С. Цырендоржиев); дуудан бусааха абяа дуугаар урда ябаһан хүниие тэхэрюулхэ (возвращать кого-л.): Һүүлдэжэ ябаһан хоёрынь түрүүлээшэ нүхэдѳѳ дуудан бусаажа, зүүн хажуу ѳѳдэ анханайнгаа зүргэ угтуулан ташуулба (Д.-Д. Дугаров); дуудажа асарха ерэхые гуйха (звать к себе): Минии таһаг соо иигэжэ байжа аашалаа һааш, сагдаае дуудажа асараад лэ, тушаажархиха байгааб (Ц. Шагжин); даллан дуудаха гараа арбагануулжа дуудаха (звать, размахивая руками или рукой): Тэрэ гүйхэн һалаае ойможо, олтирогто гараад, уһанай дунда тамаруулжа ябаһан Тогоошые даллан дуудаба (Д.-Д. Дугаров); хургаараа занган дуудаха хургаа годилзуулан, хүдэлгэн дуудаха (подзывать пальцем): Дардай бѳѳ пеэшэнэй саагуур хултаганан шагаажа, Арданиие долёобор хургаараа занган дуудаба (М. Осодоев); нэрээр дуудаха нэрые хэлэжэ хандаха (звать по имени): Унтажа хэбтэһэн хүбүүнэй дэргэдэ ерэжэ, тэрэниие һэреэхэеэ нэрээрнь дуудаһан аад, басаган бахардуугаар сухаришаба (Д.-Д. Дугаров); нэрлэн (гү, али нэрэ) дуудаха хүн бүрийн нэрыень дурдажа ерүүлхэ (вызывать или называть поимённо): Нэгэ гэртэ ороходонь, хэдэн буутай хүнүүд байжа, ерэһэн хүнүүдэй нэрэ дуудан шалганад (Б.-Б. Намсарайн); 2) дура татаха (манить): Тэрэниие Байгалай үмэнэхи хада ууланууд, ой хүбшэ, орон нютагынь дуудана (Д.-Д. Дугаров); 3) баруун бур. шангаар уншаха (громко читать): книгэ дуудаха; дуудаха донгодохо уран гоёр уншаха (выразительно читать): Арынгаа алтан бэшэгые / Дуудажа донгодожо байгша һэн, / Үбэрэйнгѳѳ мүнгэн бэшэгые / Уншажа дуулажа зайгша һэн (Гэсэрһээ); 4) магтаха, соло үргэхэ (прославлять, восхвалять): Хамаг зон баяртайгаар Бүхэ Ламын нэрыень дуудан хашхаралдана (Д. Батожабай); соло дуудаха мүрысѳѳндэ, барилдаанда илаһан бүхэдэ, урилдаанда түрүүлһэн мориндо г.м. илагшада магтаал соло үргэхэ, түүрээхэ (прославлять победивших в спортивных соревнованиях: борца, коня и т.д.): Дорюун омог баатарай соло дууданам, / Дуулим үндэр Мүнхэ-Сарьдаг яларнал (Х. Намсараев); 5) орооной үедэ бугын буйлаха (кричать – об изюбре во время гона): Тэрэ буга дууда дуудаһаар, хяра дээгүүрээ удаахан урагшалһан шэнги (Б. Мунгонов); Yглѳѳ бүри буга дуудаба (таабари, сай нюдэхэ); бугашалжа дуудаха орооной үедэ һогоондо адляар абяа гаргажа, бугые мэхэлэн дуудажа агнаха (манить изюбра): Бугашалжа дуудаха / Баабайнарай зоболон даа (Б. Шойдоков).