ДУТУУ

1. тэмд. н. 1) хүсэд бэшэ, дүүрэн бэшэ, бага гү, али үсѳѳн, таһалдаһан (недостаточный, неполный, неполноценный): Тиибэшье колхозой али бүхы юумэниинь задагай, дутуу, ямаршье ажал дээрэ хүнүүд дутадаг һэн (Ц.-Д. Хамаев); Тэрэгүй һаа, заатагүй ерэхэ һэн… Үгы… али… хэрбээ… юундэ… гэһэн дутуу дутуу асуудал, бодолнууд толгой соонь тэмсэнэ (З. Гомбожабай); дутуу дунда а) хахад хухад, гүйсэд бэшэ (недостаточный): Тэрэ машинынгаа эбдэрһэн юумые заһан, дутуу дунда детальнуудыень хүсэлдүүлэн, хуушан түхэлдэнь оруулна (Ц.-Ж. Жимбиев); б) алдуу, дутагдал (недостаток, изъян): Баһа эдэнэй хэһэн ажалай шанарыень шалгажа, дутуу дундыень хэлэжэ үгэдэг, заадаг, баһа зэмэлдэгби (Х. Намсараев); үе мүсэ дутуу эрэмдэг, эрэмдэг (искалеченный, калека): – Тиигыш даа, – гэжэ Булад хэлэхэ зуураа үе мүсэ дутуу нүхэрэйнгѳѳ тиигэжэ хэлэхэдэнь, зосоогоо муудан, гэнтэ эшэдэһэниинь хүрэхэдэл гэнэ (Ц.-Ж. Жимбиев); 2) сагһаа урид гараһан (недоношенный): Пагмаасаан абгай урдань ябууд дундаа гэхээр үхибүүдые түрэдэг хүн аад лэ, энэ дүрбэдэхиеэ түрэхэдѳѳ дутуу үхибүү гаргажа, хүн болохошье гү, али үгышье гү, мэдэхын аргагүй жаахан юумэ нарайлба (Ц.-Ж. Жимбиев); ○ үлүү гэжэ үгэтэй парн. хэрэгл.; 3) шэлж., яряан. ухаагаар һула, уймар (дураковатый): Энэмнай нэгэ жааха дутуу юм гү?; ухаа дутуу ухаагаар һула, уймар (дураковатый): Ухаа дутуу бэшэ аад лэ, үетэн нүхэдѳѳрѳѳ уулзаха саг байхагүй (Г. Цыдынжапов); 2. юум. н. 1) дутагдал, алибаа юумэнэй тоогой, хэмжээнэй талаар гүйсэд бэшэ байлга (недостаток); 2) зэмдэг, одхор, гэмжэг (дефект, изъян); ○ алдуу гэжэ үгэтэй парн. хэрэгл.; 3. наречи хүсэд бэшээр, дууһан бэшэ, гүйсэд бэшэ (не до конца, не полностью, не в полной мере): Үгытэйшүүлдэ үхэһэн хатаһанаа түлхеэд, ажалай хүндые хүүлээд, түлѳѳһыень дутуу үгэдэг хара нохойнууд даһаа (Б.-Б. Намсарайн); дутуу ядуу хүсэд бэшээр, дүүрэн бэшээр (не до конца, не в полной мере): Шаргын улын саhа шаршагануулхадань, Жаргал Наран хоёр сонходоо ерэжэ, эхэеэ харамсаараа үhэтэй дэгэлээ дутуу ядуу үмдэhѳѳр газаашаа гүйлдэн гараба (Г.-Д. Дамбаев); дутуу ядуу дурдаха халиргайгаар дурдаха, ябууд дунда хэдэн үгэ хэлэхэ (вскользь упомянуть): – Үнэхѳѳрѳѳшье, Намжил, тэрэ юун мүшэн, залуу эхэнэр тухай дутуу ядуу дурдаад болишобош даа? (А. Жамбалдоржиев); дутуу сутуу хяагт. хүсэд бэшээр, дүүрэн бэшээр (не до конца, не в полной мере): Дутуу-сутуу хэлхэдэш, ойлгоогүй; дутуу эдихэ дууһан эдихэгүй (недоесть): Теэд хойноһоонь хүсэжэ ерээшэ тэрэ хүбүүн дотороо мориной дутуу эдиһэн овёстой, нэгэ монсогор хилээмэтэй хоолосто сүүмхэ һарбайба (Ч. Цыдендамбаев); дутуу унтаха багаар унтаха, унтажа садахагүй (не высыпаться, недосыпать): Үсэгэлдэр бүхэли һүни таалалдажа хоноһонһоо урални хордожо, харин толгоймнишье дутуу унтаһанһаа нэгэ бага мэнэгэр хүндэ шэнги (А. Жамбалдоржиев); дутуу хэлэхэ дууһан хэлэнгүй орхихо, хүсэд хэлэхэгүй (недоговаривать): Үшѳѳшье ябажал ябаха аад, хуушан шархаhаа боложо… – гэжэ Андрей дутуу хэлээд, сэдьхэлээ уйдхараар халяан, дуугай болошобо (Г.-Д. Дамбаев).