ДОЛГИН

юум. н. 1) гол мүрэнэй, нуур далайн уһанай эбхэрэн хэлбэлзэхэдэ үзэгдэдэг нэгэ гүбэрюу, эбхэреэ (волна на воде): Далайн долгин дээрэ хэдэн онгосонууд үлгыдүүлнэ (С. Цырендоржиев); 2) физикын элдэб зүйлэй хүсэнэй сасарал, таралга (волны физ.); суранзанай долгинууд суранзанһаа гараһан, нюдэндэ харагдахагүй, хүнэй табан эрхэтэндэ мэдэрэгдэхэгүй элшэнүүд, элдэб электронно түхеэрэлгэнүүдэй ажаллагада, компаста нүлѳѳлдэг (магнитные волны): Суранзан хүсэнэй долгин, / Сууряануудай долгин, / Зайн галай долгин, / Зай үгы долгин… (Д. Улзытуев); агаарай долгин а) ехэ даралтатай газарһаа агаарай бага даралтатай газар руу шэглэхэдэ, юумэнэй тэһэрэлгын үедэ гү, али юумэнэй унахада бии болодог агаарай нэгэ жэгдэ бэшэ хүдэлсэ (взрывная волна): Минын тэһэрхэдэ, агаарай долгиндо сохюулжа, дуугархаа болишоһон юм (Б. Шойдоков); б) радио болон телевидениин дохёо дамжуулдаг электро-суранзанай долгинууд, мүн радио (эфир, радиоволны; радио): Богони долгин дээрэ бүри холын дамжуулгануудые абадаг томо радиоприёмник бии юм (Д.-Д. Дугаров); гэрэлэй долгинууд гэрэлэй хиидэ таралга, (световые волны); абяанай долгинууд абяанай гэрэлдэл адляар баһа долгилон оршондо таралга (звуковые волны); радио-долгин дамжуулгын антеннэһээ элшэтэһэн электро-суранзанай элшэ, энээнэй ашаар абяа, зураг, бэшэг болон бусад мэдээ хүлеэн абадаг антеннэ руу дамжуулагдадаг (радиоволна); 3) шэлж. таряалангай ургамалнуудай һалхинда хэлбэлзэжэ байгаа зурыһан эбхэреэ (волны на ниве, траве): Хүльбэржэ найгаһан ногоон долгинууд хүл шабхадаад хоротой (З. Гомбожабай); 4) шэлж. сээжэ сэдьхэлэй, оюун ухаанай хүдэлсэ, доһолгоон (волнение души): Минии нюуса мэдэрэлэй шагта мултаржа, сээжэ зүрхэндэм хүсэтэ долгин булгилан байна (Ц.-Д. Хамаев); мэдэрэлэй долгин шэлж. мэдэрэлэй хүдэлсэ (волна ощущений): Тиигэбэ яабашье энэ хүдэлсэ гүн сэдьхэлэй бэшэ, харин дээхэнүүр байдаг мэдэрэлэй долгин (М. Батоин оршуулба); ажабайдалай долгин шэлж. ажабайдалай урагшаа дабшаһан ябаса, урасхал (волны жизни, бытия): Мүн энээн шэнги ажабайдалай долгин соо үлгыдүүлжэ ябаһанаа Балжид мэдэрнэ… (Ц.-Д. Хамаев).