ДЭЭЖЭ

1. юум. н. 1) шэнэ эдеэнэй, унданай эрхим, дээдэ хубинь, түрүүшын хуби (лучшая часть пищи, первинка): Үеын үедэ үхэр мал үдхэжэ ябаһан хадаа тэдэнэй хэшэгые үнэ сэнтэйгээр бодонгүй яахаб! Ушар иимэһээ буряад зондомнай сагаан эдеэн бүхы юумэнэй дээжэ, эгээл ехэ хүндэнь, нангин сэржэмынь болоно бшуу (Ц.-Ж. Жимбиев); эдеэнэй дээжэ а) эдеэнэй эгээн түрүүшын хуби; эгээн амтатай хубинь (первинка кушаний): Аяга сай эдеэнэй дээжэ, «а» үзэг эрдэмэй дээжэ (Оньһ. ү.); б) шэлж. угтамжын эдеэ, сай г.м. (приветственное кушанье, хлеб-соль); архиин дээжэ нэрэгдэжэ байhан архиин түрүүшын хуби (первинка молочной водки): Тэдэнь архиингаа дээжые ороной тэнгэринэр болон заяашанарта сасаад, үлѳѳшыень ууһан бэеэрээ хооһон аягануудаа ѳѳдэнь хонгордоон хаяна (Б. Санжин, Б. Дандарон); дээжын сүгсэ бурханда эдеэнэй, унданай дээжэ үргэхэдэ хэрэглэгдэдэг багаһан зэд, мүнгэн амһарта (чаша для подношений); 2) бѳѳ газар нютагай эзэдтэ сасагдаха, үргэгдэхэ эдеэн, ундан, сэржэм (жертвоприношения духам); 3) эрхим жэшээ, бүтээл; шанарай зэргэ (образец, самое лучшее; проба); алтанай дээжэ алтанай бусад бодосуудай холисын хэмжээ, жэшээнь, 999-дэхи алтан соо мянганай нэгэ хубинь алтан бэшэ, харин ондоо түмэрлиг бодосуудай холисо юм (проба золота); уран зохёолой дээжэ хэблэгдэһэн уран зохёолой бүтээлнүүдэй эрхимынь (выдающееся произведение, шедевр): Д.О. Батожабайн «Тѳѳригдэһэн хуби заяан» гэһэн гурбан хубита роман буряад прозын дээжэ мүн; 4) юумэнэй һайниинь, түрүүнь (самое лучшее, «пенки», «сливки»): Эрын гурбан нааданай эрхим дээжэ болохо урилдаае усадхаха саг ерэбэ гээшэ гү?.. (С. Цырендоржиев); үгын дээжэ hайн hайхан үгэнүүд, юрѳѳл (благопожелания): Үбгэд хүгшэд юрѳѳжэ, / Үгын дээжээр үдэшэнэл, / Үргэн дайдашни сэсэглэн, / Хурим түрѳѳр угтанал (Х. Намсараев); 2. тэмд. н. эгээл hайн, эрхим hайн, шэлэгдэмэл (лучший, отборный): Анхан сагһаа хойшо ажалша малша зон энэ һабаар дүүрэн һү сагаагаа бэлэжэ, дээрэһээнь дээжэ тоһыень хальман абажа байгаа (Ц.-Ж. Жимбиев).