ДАЛДА

1.тэмд. н. нюуса, эли бэшэ, харагдахагүй (секретный, невидимый): Эмшэнһээ далда байһан үбшэн үхэлэй зол, арадһаа далда байһан алдуу дайсанай зол гэһэн арадай үгэ гайхамшаг мэргэн һургаал үгэ юм (Х. Намсараев); Үнгэрэгшэ үдэр Доржо танигдаагүй хүнһѳѳ нэгэ далда бэшэг абаа юм (Ч. Цыдендамбаев); далда нюуса эли бэшэ, харагдахагүй, бусадһаа нюунхай, бусадта мэдэгдэхэгүй (тайный, секретный, невидимый): Үшѳѳ нэгэ далда нюуса шагта дарахадань, столойнь хабтагай үргэн болоно (Ч. Цыдендамбаев); Далда нюуса, һѳѳг шэрэнгитэй газар худар дахяад нюдэниинь буляалдана (Ц.-Д. Хамаев); далда нюусагүй сэхэ, сэхэ руунь хэлэгдэһэн, хэгдэһэн (открыто, не делая тайны): Тиигээ һаа хүнүүдэй далда нюусагүй хѳѳрэлдэдэг юумые хуу шагнаха ха юмши (Ч. Цыдендамбаев); далда газар нюуса, хүнэй харахагүй газар (скрытое место): Далда газарта ороодхиходоо би буугайнгаа хоёр хүжүүн шабха татаад, гэтэн маряаһаар, буудаһан газартаа ехэл һэргэлэн ерэбэб (С. Доржиев); далда орохо харагдахаяа болихо, юумэнэй саана орохо (скрываться за чем-л., исчезать): Цогтоев хүбүүдээр дүхэриглэгдэн түүдэгһээ далда харанхыда оробо (Ч. Цыдендамбаев); далда бодол нюуса бодол (тайные мысли): – Галгүй һууһаар хүлдэшэхэбди, – гэжэ Дамба далда бодолоо элирүүлэн үгэлбэ (Д.-Д. Дугаров); далда удха эли бэшэ удха (скрытый смысл): Зүгѳѳр һургаал заабари үгэһэн, далда удхатай байжа болодог, тиимэһээ үхибүүдтэ тэдэнэй удхыень элирүүлжэ, ойлгуулхань шухала (Д. Жапова); далда шиидхэбэри нюусаар, бусадта мэдүүлэнгүй абтаһан шиидхэбэри (тайное решение): Доржын энэ далда шиидхэбэриие таагаад, энээнииень зүбшѳѳн дэмжэһэндэл, Татьяна Алексеевнагай шарай сэлмэгхэн болобо (Ч. Цыдендамбаев); далда хэрэг нюуса, бусадай мэдэхэгүй хэрэг (тайные дела): Далда хэрэг ябадалыень элирүүлхэ зорилго табигдаба (С. Цырендоржиев); далда нэрэ ара нэрэ (прозвище, ник): Морин шэл гэдэгынь гурбан литрын шэлые архиншанай хэлсэдэг далда нэрэ байгаа (Ц. Дон); 2. наречи нюусаар, нюудагаар, бусадта харагдахагүйгѳѳр (скрытно): – Эдэ бүгэдэ басаганай нюдэнһѳѳ далда, бургааһадай саана агшан зуура боложо үнгэрбэ (Д.-Д. Дугаров); далда саана холохон, тээ саанахана (поодаль): Тэдэнь үбсүүн дээрэнь толоржо, заахашье хүдэлхэдэнь, далда саана байһан басагадай аргааханаар энеэлдэһэндэл, жэнгирэлдэнэ (Ч. Цыдендамбаев).