ДҮРСЭ

юум. н. 1) ямар нэгэн юумэнэй гадаа түхэл маяг, хүнэй шарай, бүрүүл түһѳѳ (внешность, облик, вид, форма, силуэт): Бүхыгѳѳд, үрзыхэдэжэ һууһан хүнэй дүрсэ урдань харагдаад, Бабуудай энэ хүн биб гэжэ ойлгожорхиходоо сошоо һэн (Д. Эрдынеев); Насагай нюдэнэй үзүүртэ дүтэ тойрон байhан хамаг бүхы юумэнүүдэй дүрсэнүүд бүрүүлтэжэ эхилбэ (Г.-Д. Дамбаев); дүрсэеэ буулгаха зурагаа абхуулха (фотографироваться): Хүгшѳѳдэй хуушанай ёһоор дүрсэ юумэеэ буулгуулхадаа, хүнэй ами наһан хородог гэжэ ойлгодог (Ц.-Ж. Жимбиев); хүн дүрсэеэ алдаха хүн шанараа алдажа, дорой болохо, шоодбори болохо, аягүйгѳѳр аашалха, жэшээнь, архи ехээр уужа һогтоходоо, айхабтар ехээр сухалдахадаа, гэргүй зайгуул болоходоо г.м. (терять человеческий облик); 2) һанаанда хадуугдажа абтаһан хүнэй нюур шарай, ямар нэгэн юумэнэй гадаад түхэлэй һанаанда оруулалга, һаналга, бодолго, зураглан бодомжолго (образ, представление о чём-л.): Нюдэнэйнгѳѳ урда Лаурын һайхан дүрсэ бодхооном (Ц.-Д. Хамаев); Теэд хоёр жэл хойном үлѳѳ, энээнһээ боложо дүрсэнь һанаандам нилээн нимгэрээ (З. Гомбожабай); 3) ямар нэгэн юумэнэй гадаа түхэл маягые һажаажа бүтээһэн зураг, хүрэг г.м. (изображение, образ, фигурка): Ганга эрьеын шабараар үхэр малай бишыхан дүрсэнүүдые хэжэ элһэн дээгүүр бэлшээжэрхибэ (С. Цырендоржиев); бурханай дүрсэ ямар нэгэн бурханай гадаа түхэл зураглаһан зураг гү, али шабараар, гууляар г.м. бүтээгдэһэн хүрэг (статуэтка или изображение божества): … зарим һүзэгшэн Янжима бурханай һая гаража байһан дүрсэтэй жэжэхэн шулууе залажа, гэртээ һайханаар тахижа мүргэжэ байхадань, хэдыхэн хоног соо Янжима бурханай дүрсэ наран мэтэ яларан харагдажа, нангин болонхой юм (Ц. Цырендоржиева); дүрсэ түхэл байгуулга, бүрилдэлэй байдал (структура): Буладаа шанар һайтай болгохын тула мүнѳѳнэйхидѳѳ адли нэгэ хайлуулжа, нэгэ хүргэжэ, дүрсэ түхэл, бүридэлынь хубилгажа үнэтэ сагаа хаяхагүй… (Д. Эрдынеев); ○ хүрэг гэжэ үгэтэй парн. хэрэгл.