ДҮРЭ I

юум. н. 1) шарай, гадаа түхэл, маяг, дүрсэ (внешний вид, облик, наружность, образ): Толи мэтээр елытэр аршаһан гуулин гуудаа ѳѳрынгѳѳ дүрэ хараһан Аламжа сошордон, обогод гэшэбэ (Д. Батожабай); дүрэ шарай нюур, нюур шарай (лицо, облик): Тэрэ урал амаяа һориилгожо байжа, абяагүйгѳѳр энеэсэгээн, уһан дээрэ харагдагша ѳѳрынгѳѳ дүрэ шарайе наадална (С. Цырендоржиев); дүрэ маяг гадаа түхэл (внешний вид): Тус байшангай дүрэ маягынь хитад гуримаар баригданхай (Д. Батожабай); дүрэ үзүүлхэ (гү, али бариха) хэбэр үзүүлхэ, үнэн дээрэ ямар нэгэн шанар шэнжэгүй аад, тиимээр бэе абажа ябаха (делать вид, казаться, притворяться): Хэрбээ мэргэн мүн байгаашье һаа, / Мэргэнэй дүрэ бү үзүүлэ. / Асууһан бүгэдые тогтонгүй харюусаагүй һаа, / Эшэгүүритэй болохо (Э.-Х. Галшиев); 2) ямар нэгэн юумэнэй гадаа түхэл маягые һажаажа бүтээһэн зураг, хүрэг г.м., фотозураг (изображение, портрет, фотография; фигурка, статуя): Хиидэ үлгѳѳтэй луугай дүрэ утаанай замхахада улам эли боложо, ирзайгаад байһан шүдэниинь, бажуулдаад байһан һабарынь харагдажа эхилнэ (Д. Батожабай); Гунгарбаагай шэлэй саана бурхадай дүрэнүүд үлэ мэдэг харагдана (В. Гармаев); дүрэ буулгаха фотозураг абаха (делать фото): Тиихэдэ ажалай түрүүшүүлэй дүрэ буулгахаяа аяар холын Шэтэ городһоо фотограф хааяа ерэдэг һэн (Г.-Д. Дамбаев); дүрэ зураг фотозураг (фотография): Тиигээд тэндэ үлгѳѳтэй байһан аймагай газетын һүүлшын номерто эндэхи фермын тугалай байра соо абтаһан дүрэ зурагые һонирхон хараба (Ц.-Ж. Жимбиев); 3) һанаанда хадуугдажа абтаһан хүнэй нюур шарай, ямар нэгэн юумэнэй гадаад түхэлэй һанаанда оруулалга, һаналга, бодолго, зураглан бодомжолго (образ, представление о чём-л.): Тэрэ Намсараевай муухай дүрэ нюдэнэйнь урда үзэгдэһэн шэнги боложо, үнѳѳхи уйдхар, хоро үһѳѳн зүрхэ сэдьхэлынь эдижэ эхилхэ (Д. Эрдынеев); дүрэ шарай (гү, али дүрсэ) һанаанда хадуугдажа абтаһан хүнэй нюур шарай (образ): Инаг Дугарайнь дүрэ шарай ухаан бодолдонь тобойсо бии болоод, һанаа сэдьхэлынь хүлгѳѳн, нэгэл уни буума жэгтэй дулааханаар үзэгдэхэ юм (Б. Шойдоков); Багшын һургаал, һайхан дүрэ дүрсэнь хэзээдэшье мартагдаагүй юм байна (Н. Намсараев); 4) будд. түрэл, дүрын түһѳѳ, байдал (облик, дух, душа): Шажанай дайсадые үгы хэхэ болоходоо, амарлингуй бурхадшье гансата дошхон дүрэтэй боложо, тэдэниие аладаг, хюдадаг (Б. Санжин, Б. Дандарон); 5) бѳѳ бүдэй гү, али ондо хабтагай юумэнэй хэһэг дээрэ зурагдаһан онгон (изображение онгона).