БУРУУ I

1. тэмд. н. 1) алдуутай, гажуу, зүб бэшэ, худал, үнэн бэшэ (неправильный, ошибочный, ложный, превратный): Ондоо хүндэ эльгээгдэhэн энэ телеграмма буруу адресаар намда ерээ гээшэ (Г.-Д. Дамбаев); буруу үзэлтэй ямар нэгэн үзэлдэ, шүтѳѳндэ харша үзэлтэй (с неправильными взглядами, ложным пониманием): Тэрэ Даржаа габжа намайе хаанай хуулида харша ябадалтай, бурханай шажанда буруу үзэлтэй хүн гээшэ, тэрэниие үгы хэжэрхихэ хэрэгтэй! (Х. Намсараев); буруу номтой буса түрэлэй, ондоо шажантай (иноверный, другой религии): – Бишье баһа буса түрэлтэй, буруу номтой, хатуу шэрүүн хүнүүдэй дунда һуужа шадахаяа болёоб (Б. Санжин, Б. Дандарон); буруу һаналтай хорото һанаатай, муу һанаатай, хара сэдьхэлтэй (неверный, вероломный): Бурханай шажанда буруу һаналтай, хаанай хуулида харша үзэлтэй, үе наһан соогоо үгытэй ядуу ябадаг доодо түрэлтэй хүнүүдэй дундаһаа Сэдүүгэй Цэрэнпилһээ бэшэ хэн хорлоо юм (Х. Намсараев); буруу ябадал алдуутай ябадал (неверный поступок): Буруу ябадал, алдуутай эндүүтэй шиидхэбэри гаргаһан шэнги байдаг (Д. Эрдынеев); буруу ябадалтай һамган ондоо эрэнүүдтэй холбоорилдодог һамган, һалихай һамган (неверная жена); 2) нүгѳѳ, эсэргүү талын, саада талын (противоположный): Хэрэгтэй сагта юундэ буруу тээшээ тэгүүлбэ гээшэб? (Ч. Цыдендамбаев); буруу зүг эрид нүгѳѳ зүг, зүүн зүгтэ баруун зүг буруу, урда зүгтэ хойтонь буруу (противоположная сторона); буруу зүг руу ошохо а) нүгѳѳ тээшээ ошохо (идти в противоположную сторону); б) тѳѳрихэ, замаа алдаха (заблудиться, потерять дорогу); буруу тээшэнь харуулха а) нүгѳѳ тээшэнь эрьюулхэ (повернуть в другую сторону); б) һалгааха, хороохо (уничтожить): Тиимэ хадань тэдэ лама, ноёд, баяд манай тэмсэлые буруу тээшэнь харуулха, хурса шанга тэмсэл болгохогүй гэжэ энэ тэрэ суглаа татана (Х. Намсараев); гар буруу гарта таагүй, һурамхи бэшэ (не с руки); зүhэ буруу хари, харша (чужой): Зүһэ буруу хүнүүдһээ эреэгшэн үргэжэ, хорёогой саада буланда ороод, тэдэнэй урдаһаа хүлзэн зогсобо (М. Осодоев); 3) наранай эрьесэ угтуулһан, наранай эрьесэһээ нүгѳѳ тээшээ, зүүн (против часовой стрелки; левый); ёһо буруу ёһо гуримда харша, зүрюу, зальхай урьяһан (безнравственный, аморальный): Ямаршье ушарта иимэ ёһо буруу ябадалда дахяад гараа үргэхѳѳ болихынтнай түлѳѳ хѳѳрэлдэжэ байнабди (Б. Шойдоков); ёройн буруу барг. нэтэрүү, үсэд, хүнэй хүүр дууладаггүй, ходо ондоо тээшэ буляалдаһан, хүнһѳѳ ондоо (упрямый, непослушный): Ямар ёройн буруу хүбүүн гээшэб!; буруу гар зүүн гар (левая рука): буруу гараараа бариха; буруу тала а) зүүн гарай тала (левая сторона); б) эмээл доро ябадаг амитанай баруун тала, энэ талаһаань мориндо мордодоггүй (правая сторона у верховых животных): Буряад хүнэй һургаһан морин буруу талаһаа мордохуулхагүй, буруу талаһаань дүтэлһэн хүниие үдьхэлжэ болодог; буруу үүдэн гэрһээ гарахада, үүдэнэй баруун гар тала (правая сторона при выходе): Будаалын буруу үүдээр түрүүшынхиеэ ороһон Чойжоншо, һохор юумэдэл, Туваан хамбын гэшхэһэн тээшэ дахажа ябаба (Д. Батожабай); ○ гажа гэжэ үгэтэй парн. хэрэгл.; 2. наречи зүб бэшэ, худал (неправильно, ошибочно, ложно): Үхибүүгээ харалсанагүйш гэжэ энэ үглѳѳгүүр хэлээшэнь буруу даа (З. Гомбожабай); буруу дуулаха хэлэһэнһээ ондоогоор дуулаха, буруу ойлгохо (ослышаться): Таня эхынгээ Елена Яковлевнатай Фридрих Павлович тухай хѳѳрэлдэһые лаб дуулаһан байгаа гү, али буруу дуулаһан байгаа гү? (Ч. Цыдендамбаев); буруу гэшхэхэ хүл алдаха, алдажа гэшхээд хүлѳѳ шагайгаараа гэмтэхэ (оступаться): буруу гэшхэн алдаха; буруу таниха алдажа таниха, ондоогоор таниха (обознаваться): – Буруу таняагүй байхаб. Хэжэнгын Радна Гамбал хоёр хаямта, яахадаа танинагүй гээшэбта? (Х. Намсараев); буруу харалган зэрэлгээн, алдажа харалга (обман зрения); буруу хараха нюргаараа эрьехэ, саашаа хараха (отворачиваться): Хойто ханын хажууда баһа тон адли хэбтэри дээрэ нэгэ хүн буруу хараад, унтажа хэбтэнэ (Ц. Дон); буруу һүрэхэ а) ямар нэгэн юумэнэй һанаһаар бүтэхэгүй, болохогүй (не получаться, проваливаться): Теэд мүнѳѳ хамаг юумэн хуу буруу һүрэхэ янзатай, оньһо шэжэмынь эбдэрээд лэ огто заһагданагүй (Ц.-Ж. Жимбиев); б) зосоогоо муудаха (расстраиваться): Энэ ушар миил ойро зуурахана болоошье hаа, Дулмын зосоо гансата буруу hүрэшоо бэлэй (Ц.-Д. Хамаев); буруу һүргэхэ ондоо тээшэнь залаха, буруутуулха, һамаргаха (расстраивать): Тиихэдээ хүгшѳѳдэйн шашахые шагнанагүй, Дугардаан эндэ хэрэггүй үгэ хүүр дэлгээд, бүхы юумэ буруу һүргэхэш гээбы гэжэ шэбшэнэ (Ц.-Ж. Жимбиев); буруу эрьехэ а) баруун мүрѳѳ урагшань гаргажа эрьелдэхэ (вращаться в левую сторону, в обратную сторону, против часовой стрелки); 3. юум. н. 1) гэм зэмэ, эндүүрэл (вина, заблуждение): Алдуу хэһэнээ, буруугаа мэдэрбэшье, тэрэнээ сэгнэжэ шадахагүй, хоро үһѳѳ зангидажа, хүзүүндээ ѳѳрѳѳ урьха бэлдээд, зобожо ябадаг хүнүүд бии (Ц.-Д. Хамаев); 2) алдуу, эндүүрэл (ошибка, заблуждение): Буруугаа ойлгон заһаржа, һайн һурагша боложо болохо байжа болоо (Ч. Цыдендамбаев); Намайе һамган болгожо абаһаар, буруу зүбѳѳ ойлгожо ядадаг болошоош (А. Ангархаев); буруугаа заһаха алдуугаа заһаха (исправлять ошибки); 4. дах. ү. нүгѳѳ тээшэнь (против, противо-); нара буруу наранай эрьесын нүгѳѳ тала руу (против солнца, против часовой стрелки): Алдар, ажабайдалай эрьюулгэ соо нара буруу эрьелдэжэ байһыем, нара зүб болгоош (Ц.-Д. Хамаев); үһэ буруу үһэнэй эльбээргэhээ нүгѳѳ тала руу, жэшээнь, хүнэй толгойн арын үһэ ѳѳдэнь (против роста волос): үһэ буруу һамнаха.