БАТА

тэмд. н. 1) хатуу, бүхэ, бэхи (твёрдый, крепкий, прочный): Даншье хатаһан хургааһандал болошоогүй, үндэһэеэ газарай гүн руу холо хүрэтэр табиһан шэнэһэн модондол бата гээшэ хаб гэжэ хара һанаандаа бодохо сагшье байдаг (Ц.-Д. Хамаев); бата тулга найдамтай, бэхи түшэг тулга (крепкая опора): Үбдэгѳѳрѳѳ үлэ мэдэг һалганаһан хүлынь бата тулгатай боложо, зүрхэниинь доро оробо (Ч. Цыдендамбаев); бата бэхи а) хатуу, бүхэ (твёрдый, крепкий): Үбгэн абымни табижа байһан хүүргын һуури бата бэхи юм аа гү гэжэ шалгажа үзэһэн юумэдэл, аша хүбүүниинь хүндэлэн модод дээрэнь гараад дэбхэрнэ (Ц.-Ж. Жимбиев); б) хүдэр, дорюун, томо (сильный, дюжий, здоровый): Жэл болоод байхада ахынь уг залгамжалха бата бэхи хүбүүн түрэжэ, баяр дээрэ баяр нэмээгээ һэн (С. Доржиев); в) найдабаритай, үнэн (надёжный, верный): Ямаршье уряа лозунг бата бэхи үндэһэ һууритай байха ёһотой (Б. Мунгонов); бата холбоотой нягта, бүхэ холбоотой (тесно связанный): Эдэнь Түб Азиин ургалта хүгжэлтэтэй бата холбоотой байна (Б.-М. Жигмитов); 2) хүдэр, дорюун, томо (сильный, дюжий, здоровый): Һамгадһаа байха бата задарюун эрэшүүлэйшье тэрэ томо онгосо залахань бэрхэтэйл (С. Доржиев); бата гар шанга гар (крепкие руки): – Сайн, Михаил Степанович! – гэжэ Минжур хэлээд, бата гарһаань гараа арайхан мултална (Ж. Тумунов); бата алхаса найдамтай лаб алхаса (твёрдая, уверенная походка): Үдэшэ орой болоһон хойно таряанай боолго дүүрэжэ, илалта туйлаһан хүнүүд бата алхасаар балагаанууд тээшэ ябабад (Ж. Тумунов); 3) найдабаритай, үнэн, түбшэн, тогтууритай (надёжный, верный, постоянный): Эдэ хоёрой инаг дуран бата, мүнхэ (Ц. Шагжин); Баруун гараа барилсаба, / Бата хүүрээ хэлсэбэ. / Хүүрэй һайнаар золгобо, / Үгын һайнаар зугаалба (Гэсэрһээ); ○ түбшэн, хүдэр гэжэ үгэнүүдтэй парн. хэрэгл.; 2. наречи бүхѳѳр, һайса, һайнаар, шангаар (твёрдо, крепко, основательно): Тэдэнэй шамбай гартань хоёр аматай тульска централка, ижевскэ заводой мэргэн карабин бата адхаатай (Ж. Тумунов); бата шиидэхэ лаб шиидэхэ (твёрдо решить): …Номгонойнгоо хэлэдэг, сэдьхэдэг юумые заал һаа дүүргэжэ һалахаб гэжэ бата шиидэнхэй, талаар ябажа, гунигаа һайса тараагаад, гэртээ бусаа һэн (Ц.-Д. Хамаев).