БААБАЙ

юум. н. 1) үхибүүдэйнь иигэжэ нэрлэдэг эрэ хүн, эсэгэ, аба (отец, папа): Нэгэ үгѳѳр хэлэхэдэ, баабайнгаа бүхы наһан соогоо, үдэр бүри ябуулжа байһан ажал ябуулгые үргэлжэлүүлхэ ёһотойб гэжэ һайн ойлгоноб (Ц. Цырендоржиев); үбгэн баабай эсэгын эсэгэ (дед по отцовской линии): Үбгэн баабаймни намда гайхалтай һонинууд үльгэрнүүдые хѳѳрэжэ үгэдэг, шэнэ һайхан дуунуудые заажа үгэдэг, һургадаг һэн (Ц. Шагжин); нагаса баабай эхын эсэгэ (дед по материнской линии): Аяар холо Яруунын шэнэһэнэй оёорто нагаса баабаймнай һууна гэжэ хаа-яахана, аманай алдуури болгон хэлсэдэг ха гү? (С. Цырендоржиев); хадам баабай һамганай гү, али нүхэрэйнь эсэгэ, гэр бүлэ болоһон хоёрой али нэгэн эсэгэнь (тесть, свёкор): Хадам баабайнгаа үгэһэн бэлэгые хаяха шабалхадаа яанаш, нүгэл юумэл, үтэр тэрэнээ аба, тиигэдэггүй юм! (Х. Намсараев); баабай эжы эсэгэ эхэ, аба эжы (родители, отец и мать): Баабай эжымнай Баhал шадалаараа оролдоhоор, Баабай эжымнай Бүхыгѳѳ бидэндээ хубаалдаhаар (Д. Дамбаев); нямняа баабай ург. гонзогор нарииханууд аад, дээрэ дээрэһээ дабхасаһан дэльбэнүүдтэй, хүнды эшэтэй шара сэсэг (одуванчик): – А-һаа, – гээд, Ваанчиг балай тоогоошогүй болон, нямняа баабай зуужархёод, тэнгэри ѳѳдэ харан хэбтэбэ (С. Цырендоржиев); ◊ баабайдаа хариха бѳѳ наһа бараха, мордохо, үхэхэ (скончаться); баабайдаа арилха хайх. наһа бараха, мордохо, үхэхэ (скончаться, умереть); 2) хүндэдх. удхатайгаар хүнэй нэрэтэй хэрэглэгдэдэг (для выражения почтения употр. при имени): Энэмнай Бизьяа баабай, гоёор хэлэбэл Бизьяа Заятуевич гээшэ (С. Цырендоржиев); 3) үльгэр домогуудай нюурнуудые хүндэлжэ, тэдэндэ хандалга, тэдэниие дурдалга (уважит. обращение к героям бурятских эпосов и сказок): Хаан баабай гэдэгтэ этигэхэ (Х. Намсараев); Буха ноён баабай домог Эсэгэ Малаан тэнгэриин хүбүүн ба булагад буряадуудай элинсэг хулинсаг (Буха-нойон-баабай): Буха ноён баабаймни, тэрээхэн зээ хүбүүн Данзанииемни үргэлсэжэ, харалсажа ябыш! (Ц. Шагжин); 3) сонг., мухар-шэб., бэшүүр нэгэ бүлын хүүгэдэй ехэ басаган (старшая сестра): Манай баабай ерэбэ; 4) түнх., сээр. баабгай, хара гүрѳѳhэн, хилгааhан гуталта, таабай, охор hүүлтэ (медведь).