АРИЛГАХА

үйлэ ү. 1) сэбэрлэхэ, аршаха, угааха (чистить, очищать, стирать, убирать): Энэ хирэндэ хэдэн һамгад мүн лэ бушуу түргэн хүдэлжэ, мориной шабай хүнэг соо абана, гэдэһэ доторыень арилгана (Б. Санжин, Б. Дандарон); арилгаха аршаха сэбэрлэхэ, угааха (очищать): Юундэб гэхэдэ, тугалынь тунгааг шабааһандаа зууралдашанхай байһан тулань арилгаха аршаха ажал гараба (Ц.-Ж. Жимбиев); хартаабха арилгаха хартаабхын хальһыень сэбэрлэхэ (чистить картошку): Тэндэ хартаабха арилгажа һууһан Балдан Нимаевичые обёоржо, анир хатан, гараа амандаа асаран тогтошобо (С. Цырендоржиев); хүлѳѳ арилгаха хүлѳѳ аршаха (вытирать ноги): Үшѳѳ мартангүй хамараа ходо аршажа ябаха, гэртэнь орохынгоо урда үүдэндэнь хүлѳѳ һайса арилгаха гэжэ заагаа һэн (Ц. Шагжин); нүгэл арилгаха нүгэлһѳѳ һалаха, нүгэлѳѳ наманшалха (очищаться от греха): Хѳѳрхы, энэ наһанайнгаа нүгэл арилгаад, хүмүүнэй түрэл олуужаг (С. Цырендоржиев); зэмээ арилгаха гэмээ сагаалха, үршѳѳл абаха (искупать вину): Бүхы наһан соогоошье энэ зэмээ арилгажа шадахагүй байнаб (Ц.-Д. Хамаев); 2) ябуулха, арилуулха (удалять, прогонять, изгонять): гэртэнь арилгаха; 3) үгы хэхэ, усадхаха, һүнѳѳхэ (уничтожать, истреблять, искоренять): Үбшэнэй зүйл алин байбашье, / Анхан бага сагтань хэшээжэ арилга (Э.-Х. Галшиев); тодхорые арилгаха һаад тойбо зайсуулха (устранять препятствие): – Ламбагайнар, би хадаа уншалга уншажа, ондоогоор тодхорыень арилгаха гэжэ һананаб (Ч. Цыдендамбаев); 4) боох. заһаха, шэмхэхэ (кастировать): үхэр арилгаха; 5) барг. гээхэ, үгы болгохо, алдаха (терять): Хайран, мүнгэн паспорт хоёроо арилгаа.