АМТА(Н)

(Н) 1. юум. н. 1) хүнэй табан мэдэрэлэй нэгэн, хэлэн дээрэхи болон оошо доторхи тусхай жэжэхэн бэрхэгэр хальһанай мэдэрдэг мэдэрэл (вкус); 2) хүнэй хэлэ аманда мэдэрэгдэдэг шэнжэ шанар, гашуун, хурса г.м. (вкус): Чэмэдэй мэдээ ороходо, хүл гарынь уяатай, аман соонь шуһанай амтан гутажа байба (Д.-Д. Дугаров); амта шэмтэ(н) эдеэ унданай шэнжэ шанар (вкус): Теэд амта шэмтээрээ юрын уһандал адлирхуу аад, баһал нэгэ ондоотой, шүдэ ташама хүйтэн юм (Ц.-Ж. Жимбиев); амта үзэхэ ама хүрэхэ, амталха, эдижэ үзэхэ (вкусить): Зан абарииень яһала мэдэхэ болоһон хадаа газаршамнай агнууриин шашлыгай амта үзыт гэжэ тэрээндэ хэлэбэшгүй (Б. Мунгонов); амта үзүүлхэ а) эдеэ хоолой шанар мэдүүлхэ, ама хүрүүлхэ, амталуулха (давать пробовать); б) шэлж. дайлан сохихо (давать отпор): …ород сэрэгүүд Франциин император Наполеондо Аустрелицын байлдаанда амта үзүүлээ юм (Ц.-Ж. Жимбиев); амта оруулха эдеэндэ элдэб амтатай нэмэри холижо, амтатай болгохо, жэшээнь, халуун үбһэ, элдэб соус (приправлять пищу); 3) шэлж. үзэхэ, ѳѳр дээрээ мэдэрхэ, бэеэрээ үзэхэ, хараха (опыт жизненный): Тэрэ үбгэн абаяа дахажа, ажалай амта танижа, тэрэнээ даган ябаха дуратай (Ц.-Ж. Жимбиев); амта таниха мэдэдэг болохо, мэдэжэ абаха (познать, набраться опыта): Газетэдэ хүдэлхэ үедѳѳ тэрэ зохёохы ажалай амта таниhан, абьяас ульhыень бэе дээрээ мэдэрhэн байгаа бшуу (Б.-М. Жигмитов); 2. тэмд. н. амтатай, ехэ һайхан (вкусный): Улаабтар гэдэһэтэй яблоко зүһѳѳд, амтан шүүһыень шэмэн жажалнад (С. Цырендоржиев).