АЛИ(Н) I

Н) түл. ү., асууһан ба тодо бэшэ удхатай 1) ямаршье, алибаа, ямаршье һаа, ямар, ямар нэгэн (какой, любой, который, всякий): …үбгэн нилээд удаан домоглон хѳѳрэһэнэй һүүлдэ, Радна Гамбал хоёрһоо али нютагай болохыень асуужа оробо (Х. Намсараев); али багта а) хаана? (где?): Али багта тогтохомнайб? (Ц. Цырендоржиев); б) хэзээ? ямар сагта? (когда?); али болохо бүхы, али бүхы, бии үгы, элдэб янзын, янза бүриин (какой только можно, всемерный, всяческий): Тэрээнэй даабарияа дүүргэхэ хэрэгтэнь али болохо туһаламжа үзүүлхые гуйбад (Б. Шойдоков); али болохоор бүхы талаар, бүхы аргаар (всемерно, любым способом, всеми средствами): Иигэжэ эхэ эсэгынгээ хүршэнэртѳѳ али болохоор туһалдаг байһаниинь Доржодо зохид һайнаар һанагдаба (Ч. Цыдендамбаев); али бүхы (гү, али бүгэдэ) ямаршье, алибаа (все какие есть, всё что есть, любое): Ородууд, буряадууд али бүхы асуудалнуудаар тэдээндэ ерэжэ хандадаг ха юм (Ч. Цыдендамбаев); али тудаха дайралдаһан, гар доро ороһон, дайралдаһан (первый попавшийся); али нэгэн хэн нэгэн (кто бы то ни был, тот или иной, какой-нибудь): Барһамни, хэрбээ амиды мэндэ ябаа һаашни, алтан дэлхэймни али нэгэн буландаа уулзуулжашье болохо аалам даа (Х. Намсараев); али бэшэ ондоо, тодо бэшэ, тодорхойлогдоогүй (неопределенный); 2) шангадх. удхатайгаар хэрэгл. али зэргэ хэды шэнээн, ямар ехэ, ехээр (как хорошо, как много): Ази түбиин тэг дунда ажаһуудаг заахан буряад арадни али зэргэ хубилаа, хүгжѳѳ, ургаа гээшэб (Ц. Шагжин); али олон хэр, ямар олон (как много, бесконечное множество): Ангуушадһаа бэшэ хэнэйшье ябаагүй атар гол газарнууд Байгалай үмэнэдэхи нютагуудта али олон юм (Б. Санжин, Б. Дандарон); али тухай хэды шэнээн (насколько): Тэрэ үеын буряадууд үбһэ ногоо суглуулха гэжэ али тухай ехэ ажал хэдэг байгаа гээшэ һэнбибди! (Б. Мунгонов).