АЙХА I

үйлэ ү. һүрдэхэ, жэхыхэ, сошохо, зүрхэсэхэ (бояться, пугаться, страшиться, ужасаться): Нохойн абяагаар ерэһэн үлэн шоно баабгайн үнэрһѳѳ айжа, түрүүшээр холохонуур ябаһанаа, һэмээхэн дүтэлжэ мүрлѳѳ (Д.-Д. Дугаров); айжа абаха жэгшэхэ, сошохо, залд гэхэ (пугаться): – Бодыт, бодыт, – гэжэ Доржо айжа абаба (Ч. Цыдендамбаев); айха жэгшэхэ түбэгшөөхэ, һүрдэхэ, зүрхэсэхэ (бояться, пугаться): Энэ үедэ Арсаланай эжы баабай хоёрынь тугаарай айхабтар ехээр айһан жэгшэһэнээ огтолон мартажа, ехэл урматай баяртай болон, сай эдеэгээ шананад (Х. Намсараев); айжа мэгдэхэ тэбдэхэ, дэдэгэнэхэ (паниковать): Олёодой хүхиһэн баярлаһандаа тугаар айжа мэгдэһэнээ хуу мартажархиба (Ц. Дон); айжа һалганаха ехээр айһандаа шэшэрхэ (дрожать от страха): Иимэ юрэ бусын юумэ хараһандаа айжа һалганаһан Сэсэг доодо уралаа таһа зуушанхай, бэлтысэ хараад зогсоно (М. Осодоев); айха эшэхэ түбэгшѳѳхэ, хитэхэ, зүрхэсэхэ, зүрхэ алдаха, аягүйрхэхэ, халажа ядаха, хэмшээрхэхэ (робеть, стесняться): Зоболон жаргалан хоёроо нэгэдхэжэ, зол шороо хараха гэһэн хойноо зоболондо дайрагдаха, зондо хэлсэгдэхэһээ айжа эшэжэ ябаха юумэ үнэхѳѳрѳѳшье үгы байна даа (Х. Намсараев); айһан янзатайгаар жэгшэһэн түхэлтэйгѳѳр (с испуганным видом): Арай хурыхан дүтэлжэ ерэхэдэнь, мориниинь айһан янзатайгаар үүрһээгээд, хажуу тээшээ халбаран гаража, гайханги шэртэхэ юм (М. Осодоев); айхада арбан харагшан, айхада нүхэн бүхэнhѳѳ шоно бултайха (Оньһ. ү.) айгаад байхада бүхы юумэн хэтэрхэй томоор, аюултайгаар харагдаха, хаа хаанагүй аюул харагдаха (≈ у страха глаза велики): Айхада арбан харагшан гэгшэ гү, ямар аймхай хүн гээшэбши! Мүнѳѳ энэ hүни энэ гүн тайга соо хэн манда дүтэлхэ hэм (Ц. Галанов); Айха болоо hаа, орохо гэhэн нүхэнhѳѳшни шоно бултайха, гэшхэхэ гэhэн газарhаашни уhан гараха ха юм (Ж. Балданжабон); айhан хүнэй хормой hалганаха (Оньһ. ү.) ехээр айха, айдаһа хүрэхэ (испытывать сильный страх, ≈ дрожать от страха): Суута «тукатайшье» hаа, айhан хүнэй хормой hалганаха гэжэ саанаhаал айдаhа хүрѳѳд, аюул оhолhоо hэргылhэн мэдэрэлдэ абтаха хэбэртэйбди (Б. Ябжанов).