АДА

1. юум. н. гол түлэб бѳѳ мүргэлтэнэй ойлгомжоор, тэнгэринэр, хаадууд болон эзэдһээ гадна, наһа бараһан юрын хүнэй болоһон боохолдой, шүдхэр һүнэһэн (злой дух): Үүе, ямар бардам аматай ада гээшэб гээд, сухалаа хүрэһэндѳѳ Дамбые хайра гамгүйгѳѳр газар нэшэхээр забдан, альгаа ташасагааһаар ерэбэ (В. Халхуев); ада шүдхэр (гү, али боохолдой, анаахай) наһа бараһан юрын хүнэй һүнэһэд, альбан шүдхэр (бесы, черти, злые духи, нечистая сила): Хомхой ёло шубууд наһа бараһан хүниие ада шүдхэр болгодоггүй, үхэһэн хүнэй түрэл гаралдань айхабтар ехэ жаргал асардаг һайн шубууд гэжэ тоологдодог (Д. Батожабай); Ада шүдхэр айха бүриш олон болохо (Оньһ. ү.); Тиигэбэл гэртнай ада боохолдойһоо арюудхагдаад, гал гуламтатнай хододоо улаабхин носожо, үүдээртнай айлшад орожо байха бшуу, – гэбэ Дардай бѳѳ (М. Осодоев); Би иихэдээ юун болошоод ябана гээшэбиб, баяншье хүн, ноёншье хүн, ламашье хүн бултаараа ада анаахайе хараһан юм шэнги, шүдэ нюдѳѳ үзүүрлэжэ, үгэ хэлэеэшье хэлэхэеэ болишобо (Х. Намсараев); ада аюул хяагт. гай, гай тодхор (напасть, беда): Ямар ада аюул дайралдаа юм!; ада шоо хяагт. ёгто, енгэ, наадалаан (насмешка); ада буруу бэшүүр үсэд, зүрюу (упрямый): ада буруу амитан; ◊ ада болохо (гү, али һамаргаха) баруун бур., шэлж. хашарааха, дарамта болохо, хабирха, дайраха (надоедать); ада үзэхэ баруун бур., шэлж. шоо үзэхэ, үзэн ядаха (презирать, ненавидеть); ада үзүүтэй барг. аягүй, муухай (неприятный): Юун гэһэн ада үзүүтэй хүн гээшэб; ада абааштай шуран, ѳѳрэ, шадамар, аргархуу (бойкий, ловкий, пронырливый): Яаһан харатай, саанаһаа ада абаашатай шоно гээшэб? (С. Ангабаев); 2. тэмд. н., шэлж. хоротой, муу, муухай дотортой, хорон сэдьхэлтэй – хүн тухай, мүн юрэ муу, аюултай юумэн тухай (вредный, злой, гадкий): …Новиков ада буруугаар миһэлзэбэ (А. Ангархаев); Машина хашиинаар, ада түмэрѳѳр үхибүүдээ эрхэлүүлһэнэй, ямбалһанай үлүү… (С. Цырендоржиев).