АБЬЯАС

юум. н. 1) бэлиг, юумэ хэжэ бүтээхэ, һуража абаха онсо шадабари, дураа буляагдалга (склонность к чему-л., влечение, призвание, способность, дар, талант): Шүлэгшэн Цырен-Даша Цымпилон анханhаал абьяас эдэбхитэй, дуу шүлэгтѳѳ дүлэтэ дугшалтатай бэлэй (Б.-Б. Намсарайн); абьяас бэлиг табиланта шадабари (призвание, дар): Тиимэ ушарһаа зохёолшо хүн оршон тойроноо һайса мэдээд, ѳѳрынгѳѳ абьяас бэлиг, оюун ухаагаараа сэдьхэжэ, уран һайханай үнгэлиг юртэмсые бүтээдэг бэлэй (Л. Балдан); 2) шунал, баха, шухатаран дурлалга, ташаяан, ольһон (страсть, вожделение, сильное желание): …эхэнэр абьяасаа, дурлалаа хүсэд алдаагүй Норжомын таамаглахатайнь адли … сээжэ бэеэрнь халуун долгин шэшэргэнүүлэн үнгэршэбэ (С. Цырендоржиев); абьяас шунал (гү, али хүсэл) шухатаран дурлалга, ташаяан, ольһон (страсть, вожделение): …Абьяас шунал – аймшагтай гэнжэ гээшэл! (Д. Батожабай); Шнелль абьяас хүсэлдѳѳ диилдэжэ, гэнтэ Мария Яковлевнае сээжээрнь таһа тэбэрибэ (А. Ангархаев); абьяаста абтаха ехээр хүсэхэ, бурьялха (быть охваченным страстью): …Мэн угтажа, хубсаһанһаа Фагай сүлѳѳрхэдэнь, тэшэ ядан туһалаад, … инаг дуранай абьяаста халуунаар абтаба (С. Цырендоржиев); абьяас хүдэлгэхэ ташаяан хүдэлгэхэ (возбуждать, разжигать страсть): Утаар табиһан гэзэгэнь, … оймһогүй сэбэр булшангуудынь Эрдэниин абьяас хүдэлгэнэ (Д. Эрдынеев); эрын абьяас эрын шадал (мужское начало, потенция): Эрэмдэгшье һаа, эрын зориг, эрын хүсэ, эрын абьяас алдаагүйб гэжэ һанагшаб (С. Цырендоржиев); зѳѳриин абьяас зѳѳридэ хобдог байлга, хорхойтолго (страсть к наживе, стяжательство): Зѳѳриин абьяаста шунаһан, обтоһон хүн ѳѳдэлдэггүй гэлсэгшэ даа (С. Цырендоржиев); хүгжэмэй (гү, али дуунай) абьяаста абтаха хүгжэмдэ шэнгэхэ, хүгжэмэй аялгада абтаха, эзэлэгдэхэ (попасть под власть музыки): Ирагуу дуунай абьяаста абтаһан тэдэнэр булта хатаржа эхилбэд (С. Цырендоржиев); 3) хорхой, эрдиһэн, шармайлта, оролдолго (усердие, задор, рвение): Ажалдаа шуналгын абьяаста абтажа, ой модоной орой дээрэһээ шахуу зунай наранай шангаар шаража байха үеэр үдэрэйнгѳѳ нормые үлүүлэн дүүргэжэрхиһэн байгаа һэм (Ц.-Д. Хамаев); 4) абари амидаралай хүсэн, доторой урма хүгжэл (темперамент): Энэ хэрэгнай намда дээрэһээ үгтэһэн эрхын хүсѳѳр … илан мандаха! – гэжэ хэлээд, нюдэеэ хурса болгоод, абьяас ехэтэйгээр эбдүүсэн байгаа һэн (Д. Эрдынеев).