ОРЁОХО

үйлэ ү. 1) тойруулан боохо, юумэ саарһан болон бүд г.м. орёолтоор боохо, хуйлаха (обёртывать, обвязывать, упаковывать): Би гуша гаран жэл хүзүүндээ үлгэжэ ябаһан эрхиеэ миин хаяагүй, харин ооһорынь таһа татаад, нэгэ-нэгээр һубажа, талхаар орёогоод, зольбо нохойнуудта эдюулээ һэнби (Д. Батожабай); Хушуунай ута толгой орёохо, хормойн ута хүл орёохо (Оньһ. ү.); хоёр орёохо дабхар тойруулаад бэхилхэ, уяха (дважды оборачивать): Самбуу ѳѳрыгѳѳ хоёр орёожо бүһэлһэн патронташ нээбэ (Ж. Тумунов); тамхи орёохо саарһанда тамхи хэжэ хуйлаха (свёртывать папиросу, самокрутку): Айлшаниинь бүдүүн гэгшын тамхи орёогоод, бааюулжа һууһанаа, тэрэнээ ёһоор татаншьегүй гал руу хаяба (Ц.-Ж. Жимбиев); гартаа орёохо гараа тойруулан үлгэхэ, саб бажууха (оборачивать вокруг руки): Тэдэнэй урда түрүүлээд, ута бугуули гартаа орёожо баринхай Лонхо баян мориной шадалаар харайлгана (Д. Батожабай); хониндо (гү, али ямаанда) орёохо хониндо орёолгон хадаа хоёр янза байдаг: хүйтѳѳр ба халуунаар. Халуунаар орёохо гэбэл, хониёо гаргаад, зүрхэнһѳѳнь эхилээд, бѳѳрэ хүрэтэрнь халуун зандань хүнэй бэедэ табиха хэрэгтэй. Харин хүйтѳѳр орёоходоо, тэдэнииень хүйтэн уһан соо хэһэнэйнгээ һүүлдэ хүнэй бэедэ табяад, арһаарнь орёодог Л. Цыбенова (лечить путём заворачивания больного в баранью или козью шкуру): Һүүлээрнь халууржа зобоходонь, ямаагаар орёожо абараа һэмди (Б. Санжин, Б. Дандарон); ◊ алта мүнгѳѳр орёохо бүхы хэрэгтэй юумээрнь хангаха, эрхэлүүлхэ (≈ носить на руках): Хүбүүниинь эхэеэ алта мүнгѳѳр орёогоод табяа даа (С. Цырендоржиев); ѳѳхѳѳршье орёогоо hаа, нохойн үндэхэгүй, үбhѳѳршье орёогоо hаа, үхэрэй үнэрдэхэгүй ой гутамаар, дурагүйдэмѳѳр, муухай (очень противный, никчёмный): Ангай арhаар, мүнгѳѳр шэмэглэхэ, орёохо наhан hалаа, ѳѳхѳѳршье орёогоо hаа, нохойн үндэхэгүй, үбhѳѳршье орёогоо hаа, үхэрэй үнэрдэхэгүй амитан бологдоо (Ш.-С. Бадлуев); 2) хушаха, мансылха (закутывать, пеленать): Цэрэмжэд юумыень абаашажа, шаргада ашаад, Хорлые Самбуугайнгаа хонин дэгэлээр орёогоод, зүүлжээ харгыда гаргаба (Ж. Тумунов); 3) тушалдаха, мушхаралдаха, бусайдаха, һаалта хэхэ (виться, извиваться, запутываться): …наранай гэрэл улам хурса болохотойнь хамта хүхэ ногоон хүл орёодог боложо… (Х. Намсараев); Шоён гэнтэ һэреэд, юрэ бусын зүүдэнһээ, абаахайн шүлһэн мэтээр орёоһон бодолнуудһаа сүлѳѳржэ ядан хэбтэбэ (А. Ангархаев); 4) тойроод гараха, тойроод ябаха (огибать, обходить): Тиибэшье яаралгүйхэн гэшхүүлһээр Бэлшэрэй баруун хушуу орёожо, зүүн бэедэхи Хүрилгѳѳтэ уулын баруун хүнхэр тээшэ һарабшалхадань, адуун харагдабагүй (Д. Эрдынеев); 5) шэлж. боохо, ами хааха (душить, надеть петлю на шею): …арюухан Должодни амиды мэндэ ябана гээшэ гү, али боожо орёожо үхэшэбэ гээшэ гү гэжэ сэдьхэлээ харанхы болгон… (Х. Намсараев).