ОДО(Н)

(н) юум. н. 1) һүниин огторгойдо хүнэй нюдэндэ жэжэ ялагар толбо мэтэ гэрэлтэжэ харагдадаг мүшэн (звезда, звёзды): Олон түмэн мүшэдэй дунда онсо хурсаар толорһон одон эмнин эмнин, гэрэлээ эльгээнэ, нуур баясхалантайгаар мэшэеэнэ (Д.-Д. Дугаров); одо мүшэн огторгойн аласта гэрэлтэн харагдадаг тэнгэриин бодосууд (звёзды, звездный мир): Үндэр үндэр мододой оройгоор олон томо одо мүшэд ёлог-ялаг эмнисэгээлдэжэ, яшаршьеб нюусаяа хубаалдаһан шэнги (Б. Мунгонов); аймаг одон багса мүшэд (созвездие); һүүлтэ одон голдогор замаар нара тойродог, мүльһэн тооһон хоёрһоо бүридэдэг томо бэшэ тэнгэриин бодос, һолир. Наранда ойртоходоо мүльһэниинь шэргэжэ һүүл шэнги харагдадаг (комета); хэмэл одон газарые тойрожо ябадаг сансарай онгосо, спутник (искусственный спутник): Манай табиһан замбуулинай онгосонууд, хэмэл одонууд, ракетэнүүд юртэмсѳѳр гороо хэнэд (Ц.-Ж. Жимбиев); Улаан Одоной орден (орден Красной Звезды): Дайшалхы габьяагайнгаа түлѳѳ Улаан Одоной орденоор, хэдэн медальнуудаар шагнагдаһан юм (Ц.-Ж. Жимбиев); далайн одон зоол. табанһаа дүшэн хүрэтэр хушуу һалаатай, дороо аматай, далайн оёороор мүлхин ябадаг амитан (морская звезда); 2) мүшэн, ехэнхидээ табан хушуу гаргажа бүтээһэн тэмдэг (звезда, звёздочка): Һургагшынгаа арада, хуушан кафтанайнь хоёр шара шагтын дооро, томо гэдэг зургаан хушуутай сагаан одоной байхые Доржо обёорбо (Ч. Цыдендамбаев); 3) ухаан бодолһоо дулдыдахагүй хүнэй ушар байдалай тохёолдол, хуби заяан, хуби (судьба, доля): Одоо минии одон, хуби заяан эндэ, түрэһэн гараһан түрэл нютагтамни байба хаяа? (Б. Мунгонов); одо заяан а) ухаан бодолһоо дулдыдахагүй хүнэй ушар байдалай тохёолдол (судьба): Хун шубуун миин лэ жэгүүртэн бэшэ, харин арад зоной һүлдэ, үндэр поэзиин одо заяан гэжэ һанагдана (Б.-М. Жигжитов); б) һахюуһан, харгалзагша (дух-покровитель); одо заяагаа дурдаха һахюуһандаа хандаха, харгалзагшаһаа туһа гуйха (взывать к духу-покровителю): Ябадалайнгаа доройтоод, наһанайнгаа мухардаадхихадал одо заяагаа дурдадаг, нѳѳхи муушалдаг бурхандаашье хандаха саг болодог, ойлгод гэжэл дуугарха юм даа, худа (Д. Эрдынеев); одо һайтай түрэхэ аза талаантай, аза жаргалтай байха (родиться под счастливой звездой); одо муутай аза талаангүй, муу заяатай, урагшагүй (родившийся под несчастливой звездой); 4) урлал, спорт г.м. һалбарта онсо амжалта туйлажа олондо алдаршаһан хүн, суута дуушан гү, али артист (звезда, знаменитость): Буряадай эстрадын одон Вера Шобосоева һаяхан Интернет соохи олон ниигэмэй холбооной “Россия” гэһэн бүлгэмэй хэмжээндэ арадай хубсаһанай мүрысѳѳндэ хабаадажа, шангай һуури эзэлһэн байна (Б. Балданов).