НЯЛУУН

, нилуун 1. тэмд. н. 1) нялд гэһэн, аягүй, эхүүн, гашуубтар (приторный, терпкий – о запахе): Болоһон мяхаяа тэбшэнүүд соо хубаарилжа хээд, галай эзэндэ үргѳѳд, жодоогой холтоһо хаяхадань, галынь түрүүшээр дэгжээд, һүүлдэнь нялуун үнэртэй хүхэ утаа бадхуулна (Б. Санжин, Б. Дандарон); Аргуун, нялуун / Амтатайхан зүлгэһѳѳ / Һүрэг малайм һүниинь / Гоожон дэлбэрнэл (Ц.-Ж. Жимбиев); нялуун хүлhэн хүлhэнэй эхүүн, гашуун, муухай, аягүй үнэр (терпкий, кислый запах пота): Пётр таһалгын дунда ерээд, нялуун хүлһэнэй, үнинэй буриин үнэрһѳѳ хамараа уршагад гүүлэнэ (Б. Санжин, Б. Дандарон); нялуу үрмэдэһэн бог үбһэн, нялуун үнэртэй үрмэдэһэн (полынь Сиверса); 2) тодорхой ямаршье амтагүй, дабһагүй; гашуубтар (пресный, без соли; кислый – о вкусе); нялуун аарса гашуубтар аарса (слишком кислая арса): Нэгэ аяга нялуун аарса уулгахынгаа урда тээ хоёр тогоо гашуун ёгто уулгадаг баяшуулай абари зан гэжэ ойлгохо болоодүй ябаһан баарһад гээшэ гүт? (Ч. Цыдендамбаев); 3) шэлж. билдагууша, зорюута зѳѳлэн аяг харуулдаг (льстивый, слащавый): Иимэ нялуун үгэнүүдые дуулахадаа Хонгор баянай уурынь хүрэжэ, хоро шараниинь бусалжа эхилбэ (С. Цырендоржиев); нялуун налархай нилдаганаһан, һаймһарһан, худалаар талархаһан (притворно любезный): Бата зайһан абаһаар нялуун налархай байгаашье һаа, гартаа оруулжа абахалаараа туйлай хатуу, хоро бусалхаар хомхой хобдог хүн юм (Х. Намсараев); нялуу зѳѳлэн хоолой нялтаганаhан хоолой (слащавый голос): Хурла почтальон үбгэн дарханай ерэхэдэнь дурагүйлхэһэн янзатай аман соогоо юушьеб гүбэнэхэдэл гэһэн аад лэ, нялуун зѳѳлэн хоолойгоор нялтагашана (Ц.-Ж. Жимбиев); 4) hонигүй, hонирхолтой бэшэ, юрын (лишённый интереса, остроты): Дабһагүй нялуун ажабайдал шамда һонигүйл, ойлго (Г. Раднаева); нялуун түүхэй хараса хурса бэшэ, ямаршье юумэндэ хабаагүй, удхагүй хараса (невыразительный взгляд): Нэгэл тиимэ үзэмжэгүй шалхагар һанжуу шарайтай, дурьбагар уралтай, нялуун түүхэй харасатай, гуша гарамгай наһанай хүн … дуугарба (М. Осодоев); 5) няасанабтар, няапагар, хабтагар (низкий, приплюснутый – о носе): – Наанаһаашни миил энэ хальбагар нялуун хамарыешни няза ёборжорхихоб! (Б. Мунгонов); 2. юум. н. 1) һаймһарал, билдагуушалга, һаймһаралга (лесть); нялуу урьяха хори һаймһарха, билдагуушалха (льстить): – Үгы, теэд тиигэжэ мэндэшэлэлсэдэг болоходомнай яаха юм, а?, Мэндэ-э-э! гэжэ нялуу урьяхын орондо (Б. Мунгонов); ◊ нялуунһаа шулууниинь дээрэ үнэниинь, сэхэнь дээрэ (≈ лучше горькая правда, чем сладкая ложь): Нялуунһаа гашууниинь дээрэ гэдэгтэл, Майдарай хонгор сэхэ зандань, дурлажа шададаг байһандань, хэлэшэгүй доторойнь инаглама хайрада орожо, Заган голой баруун бэеын отара тээшэ буляалдадаг болошоо (Ц.-Д. Хамаев); 2) яряан. худал, хуурмаг үгэ, тэрэ тушаа һүгэлгэ, һүүс гүүлэлгэ (брехня).