НЮУХА

үйлэ ү. 1) далдалха, хүнэй олохо, харахагүйгѳѳр хадагалха (прятать): Залма энэ һамбаанда ханада үлгѳѳтэй байһан кинжал хутага саб шүүрэн абаад, тэрлигэйнгээ хормой доро нюуба (Б. Санжин, Б. Дандарон); нюужа хадагалха ондоо хүнэй олохогүйгѳѳр саашань хэхэ (прятать): Бидэнэр шагайнуудаа нюужа хадагалаад, түргэхэн Батуухын гэр тээшэ гүйлдэбэбди (Ц. Шагжин); бэеэ нюуха хорохо, тэрьедэхэ, хүндэ харагдахагүйе оролдохо (прятаться, скрываться): Үбгэрһэн хойноо иигэжэ бэеэ нюужа, далдалжа байхада юу һайн ха һэм (Б. Санжин, Б. Дандарон); нюужа дараха мэдэгдүүлхэгүй, далдалха (хранить в тайне); 2) далдалха, сэхыень хэлэхэгүй, мэдэгдүүлхэгүй (скрывать, утаивать, таить): Муу муухай юумэ досоогоо нюужа ябахада, тэрэш хожомынь модоной хорхой шэнги хүнэй доторые үмхирүүлжэрхидэг юм (Д.-Д. Дугаров); нюуха нѳѳхэ (гү, али далдалха, хабшаха) мэдэгдүүлхэгүй, сэхыень хэлэхэгүй, зосоогоо һанаад байха, хэбэрээ мэдүүлхэгүй (скрывать, прятать): Энээн тухай нюуха нѳѳхэ юумэ юун байхаб даа, барагсаажа таанарай дуулаһан тухайлһаншье юумэ байжа болохо даа (Х. Намсараев); Ѳѳһэдынгѳѳ юумэ буса хүнһѳѳ нюужа далдалжа, үүдэ үрхын саана хэхэ хэлсэхэ юумэ манайда үгы (Ч. Цыдендамбаев); Делегациие ябуулха тухай нюужа хабшажа байжа зүблѳѳ хэгшэдэл адли бэшэ, мүнѳѳ амгалан тэнюун оршом байдалда зүблѳѳнэйнь болоһон мэдээжэ (Б. Санжин, Б. Дандарон); нюун нѳѳнгүйгѳѳр хэлэсэгээхэ сэхэ хэлэхэ, һанаһанаа табиха (открыто высказываться); баяраа нюуха баяраа мэдүүлхэгүй, досоогоо баряад байха (скрывать свою радость); нюухаяашье болихо эли болоһон юумые сэхэ руунь хэлэхэ (даже не скрывать); нюуһан янза харуулха юумэ далдалжа байһан хэбэртэй байха (делать таинственный вид); нюун халхалха далдалха, саашань хэхэ (скрывать, покрывать); нюужа худалдаха хүндэ хэлэнгүйгѳѳр худалдаха (тайком продавать): Ѳѳрынгѳѳ зѳѳриие хүнһѳѳ нюужа худалдаха ямаршье жэгтэй саг болобо гээшэб! (Ц. Шагжин); ◊ һомоо харбаад, номоо нюуха ямар нэгэн юумэ үүдхээд, саашаа юун бологшо ааб гээд, бэеэ абаад байха (≈ умыть руки); нюу нюутар гарадаг, нюуса нюргаар, хабшаса хабһаар нюуһаар байтар мэдэгдэхэ, заабол мэдэгдэхэ (как ни прячь, выйдет через спину, как ни жмись, выйдет меж рёбер; ≈ шила в мешке не утаишь); зосоогоо елбэрэй түйсэ нюугаад ябаха зосоогоо ямар нэгэн муу һанал хадагалаад, таарамжатай ушарай болоходо, гаргаад байха (держать в себе злой умысел): …зарим тамир муутай, зосоогоо елбэрэй түйсэ нюугаад ябадаг хүнүүд… (Х. Намсараев).