НҮГЭЛ

юум. н. 1) шаж. һүзэгтэнэй шажанай гурим хазагайруулһан, эбдэһэн ябадал, гэмтэ ябадал (грех, прегрешение, порок): Буддын шажанай номнолдо харша нүгэл хэнгүй, буянтай байхын тула үхибүүн ябахаһаа маани мэгзэм уншаһан, батаганаашье няһалжа алангүй ябаһан юм (Ц.-Д. Хамаев); Хэһэн нүгэл мартагдаха, хэрэлдэһэн нүхэр хүлисэхэ (Оньһ. ү.); нүгэл хилэнсэ(г) (гү, али шэбэл, баршад) бурханай ном эбдэһэн ябадалнууд (грехи): Хэрбээ минии хэлэһэн үгэдэ һэжэгтэй һанал түрѳѳ һаа, нүгэл хилэнсэ хуряахат (Х. Намсараев); Наһа барахынгаа урда тээ нүгэл хилэнсэгээ танаар арилгуулха талаантай хүн байба хаб (Б. Санжин, Б. Дандарон); Эдэ бүхы юумэн урдань хэһэн нүгэл шэбэлһээ болоо, тиигээд лэ гэмээ сагаалан мүргэл хэхэеэ хүгшѳѳдэй ерэбэ ха юм (Ц.-Ж. Жимбиев); арбан хара нүгэл нүгэл хэхэ гурбан үүдэн байдаг: бэе, хэлэн, сэдьхэл. Бэеэрээ хэhэн гурбан нүгэл: амитаниие алаха, хулгай хэхэ, буруу хурисал хэхэ; хэлээрээ хэhэн дүрбэн нүгэл: худал үгэ, хоб үгэ, шашаг үгэ, хорото үгэ; сэдьхэлээрээ хэhэн гурбан нүгэл: атаархаха сэдьхэл, хорото сэдьхэл, буруу үзэл (десять чёрных грехов: три совершаемых телом (убийство, воровство, прелюбодеяние); четыре совершаемых языком (ложь, сплетня-клевета, болтовня, злоязычие-брань); три совершаемых мыслью (зависть-алчность, злонамеренность, превратные воззрения)): Би бурхан багшын шаби, гэлэн санаартай хүн байһан тула арбан хара нүгэл тэбшэхэ гэһэн хатуу шанга тангаригтай байнаб (Ц. Дон); нүгэл сагаалха бурханай ном эбдэһэн ябадал хэһэнэй түлѳѳ үршѳѳл абаха (искупать грех): – Шажанаа абарха ябадал гээшэ танай наһаараа хэһэн нүгэл сагаалжа, диваажанай орон ошохо дугы болохол! – гээд, ламанар наманшалнад (Д. Батожабай); 2) шэлж. буруу ябадал, шоо үзэхѳѳр ябадал, бузгай, һалихай ябадал (проступок, предосудительный поступок): Баһа эрэ хүн нэрэтэй хадаа хаа-яахана аляархалдаад, инаглаадшье абахадам ямар нүгэл байха юм (С. Цырендоржиев); нүгэл нүхэн буруу, бузгай ябадал (проступок, предосудительный поступок): Намда ямар нүгэл нүхэн байха бэлэй даа: гансатын гансые, хоёртын хоёрые ходор шобтор татажа, һохорые гэгүүлһэн, һорогые мѳѳрүүлһэн хүн бэшэб даа (Х. Намсараев); 3) баруун бур. мэхэ, мэхэ гохо, мэхэтэй ябадал (хитрость): нүгэлѳѳ үүдхэхэ; ○ сээр гэжэ үгэтэй парн. хэрэгл.