НОМ

юум. н. 1) бүтээһэн бэшэг зохёол, барламал бэшэг, һудар (книга): Энэнь Москвада, университедэй типографида, аяар хорёод жэлэй саана хэблэгдэһэншье һаа, хэнэйшье уншаагүй, шэб шэнэхэн зандаа үлдэһэн ном байба (Ч. Цыдендамбаев); ном һудар (гү, али судар) а) номууд (книги): Гэртэнь бүхы байдалынь гoё, элдэб ном һудар элбэг (Б.-Б. Намсарйн); б) эрдэм һуралсал, болбосорол (образование): Энэ үбгэн абашни урдань ном һудар гэжэ мэдэхэгүй ябаһан юм бшуу даа (Ц.-Ж. Жимбиев); в) түбэд-монгол хэлэн дээрэ барлагдаһан урданай судар, зохёол, бүтээл (тибетско-монгольские книги): Бурханай ном сударта дурсагдадаг Луугай һүүлээ шарбаһан шэнгеэр үүлэн соогуур сахилгаална (Д.-Д. Дугаров); ном хэблэхэ (гү, али толилхо, гаргаха) ном барлаха (издавать книгу): Улаан-Үдэдэ 1976 ондо Буряадай эрдэмтэд аргагүй һонин ном хэблэн гаргаа һэн (Ц. Цырендоржиева); зохёолой хоёрдохи ном ямар нэгэн томо зохёолой амяараа хэблэгдэһэн хуби, боти (вторая книга собрания сочинений): Даширабдан Батожабайн «Тѳѳригдэһэн хуби заяан» гэжэ трилогиин хоёрдохи номынь «Шуурган ѳѳдэ» гэжэ нэрэтэй юм; 2) шэлж. үзэг бэшэг, һургаал (грамота): Харагшан Бадма хоёр ном заалгаха бэрхэтэй хүндэ уялгаһаа сүлѳѳрһэндѳѳ баяртайшье һаа, Доржодо атаарханад (Ч. Цыдендамбаев); ном бэшэг үзэг бэшэг, һургаал (грамота): Танайда тон һайн байгааб, ород хэлэ, ном бэшэг заалгажа, даб гэһээр хаанашье ябаа һаа сайгаа уужа, хонолгоо оложо шадаха болооб (Х. Намсараев); ном зааха үзэг бэшэгтэ һургаха (обучать грамоте, преподавать): Арад зондо һургагшынгаа али зэргэ хүндэлэгдэдэгые, яажа ном заадагыень, Петербургын болон Москвагай тухайда хѳѳрэдэгыень залгуулан дамжуулна (Ч. Цыдендамбаев); ном үзэхэ, номдо һураха үзэг бэшэг шудалха (учиться грамоте): Нүхэдүүдһээ үлүүгээр ном үзэжэ һуухань харагдадаггүй һэн (Ц.-Д. Хамаев); Дэнгынь, буряад хүүгэдэй номдо һуража байһанда баярлашоод, баярайнгаа гэрэлтэ сагаан нёлбоһодые дуһалуулан толорно (Ч. Цыдендамбаев); номдоо муу ном үзэхэдѳѳ мохоо, номдо һожоргүй (неуспевающий – об ученике): номдоо муу үхибүүдтэ нэмэлтэ хэшээл хэхэ; номдоо залхуушаг һураха дурагүй (не желающий учиться): Аба абаһаар тамираа мэдэгдэхэгүй, һонин зантай, номдоо залхуушаг энэ залуу графай наадалжашье, үнэн зүрхэнһѳѳшье хэлэдэгые Доржо мэдэдэггүй юм (Ч. Цыдендамбаев); ном табиха будд. номнол эмхидхэхэ, номнохо, номнол хэлэхэ (проповедывать): Хүн гээшэ ѳѳрынгѳѳ хуби заяагаар ябадаг юм гэжэ Агын дасангай шэрээтын ном табижа байһые Намсарай һанаандаа оруулжа… (Ж. Балданжабон); 3) шаж. шажанай һургаал, этигэлэй һургаал, тогтолмол номнол (учение): Мүнѳѳшье тэрэ лама бурханай ном аман соогоо зальбаран үршѳѳхын орондо соголигтой номоор хүнүүдые шиидамдажа һууна бшуу (Д. Батожабай); ○ үзэг, эрдэм гэжэ үгэнүүдтэй парн. хэрэгл.