МҮРГЭЛ

юум. н. 1) бурхадһаа хайра туһа гуйжа шажанай ёһоор үнгэргэгдэдэг шүтэн һүгэдэлгын ёһолол, тахилга, хэрэг, хурал (молебен, религиозный обряд, богослужение): Хажуудахи галыень тойроһон үбгэд гараа урдаа хабсаржа, мүргэл һайшааһан янзатай дохисогоон һуунад (М. Осодоев); мүргэл хэхэ бурхадһаа хайра туһа гуйжа һүгэдэлгын ёһололые үнгэргэхэ, һүзэглэн бэшэрхэ, шүтэхэ, һүгэдэхэ, хэрэг хэхэ (проводить обряд поклонения, молиться): Хэрбээ Ригбии хамба айлшадые урибал, эдеэ хоол барихынгаа урда тээ хамаг айлшадаараа хамта энэ таһагта орожо, мүргэл хэдэг байгаа (Д. Батожабай); мүргэл хүүлэхэ бѳѳ гү, али ламые гэртээ залажа гү, али гэртэнь (дасанда) ошожо бурхадһаа хайра туһа гуйжа һүгэдэлгын ёһололые үнгэргэхые гуйха, хэрэг хүүлэхэ (просить провести обряд поклонения): Теэд һүзэглэдэггүй, мүргэл хүүлэдэггүй Баршуудхада Мороохой бѳѳшье, тэрээн тухай дэлгэрһэн хоб зугаашье хамаатай бэшэл (М. Осодоев); Тэрэнэй эгээл ехэ алдуу эндүүнь гэхэдэ, эм дом залуулхаяа, ламанарта мүргэл хүүлэхэеэ эхэеэ дасан дуганда абаашаа гэһэн мэдүүлгэ ороод байна (Ц.-Ж. Жимбиев); мүргэлэй наадан бѳѳ ямар нэгэн амитанай зан, хүнэй юумэ хэжэ байһаниие һажааһан бѳѳгэй хатар (пантомима, мимическое представление или драматический танец шамана); 2) һүгэдэлгэ, шүтэлгэ (верование, поклонение): Урданайхидал адли бурхан тахилган, бүдүүлиг мүргэл гэжэ үзэгдѳѳгүй, гансал Содномой шабганса бурханаа дэлгээгээ (Ц.-Ж. Жимбиев); мүргэл шажан байгаалиин ёһондо багташагүй эди шэдитэ хүсэндэ, бурхад һүлдэнүүдтэ шүтэн һүгэдэлгэ (религия, верование): Тэдээндэ шинии номнодог мүргэл шажан хэрэгтэй бэшэ, эрдэм һургуули хэрэгтэй ха юм (М. Осодоев); бѳѳ мүргэл шулуун зэбсэгтэ үеһѳѳ гэхэ гү, али 7 мянган жэлэй саанаһаа эхитэй галай элшэ хүсэндэ, эхэ байгаалида түшэглэдэг харын шажан. Энэнь хадаа үндэр хада уулануудай, гол нуурнуудай, хүбшэ тайгануудай, тала дайдануудай эзэдтэ, сабдагуудта, сахюусануудта шүтэлгэн болоно. Байгаалиин бүхы юумэнүүд амиды, ѳѳрын hүлдэтэй байдаг, мүн хүн, амитан ургамал амяараа hүнэhэ заяатай гэhэн үзэлhѳѳ үндэhэлдэг. Тиимэhээ энхэ элүүрые, амгалан байдал үршѳѳхыень эдэ сабдагуудта хандажа үргэл хэдэг, хүлисэл хайра гуйдаг (шаманизм); ○ үргэл, хурал, һүзэг, шажан гэжэ үгэнүүдтэй парн. хэрэгл.